Tha an t-sreath trì-phàirteach seo na phàirt de ghrunnan cho-obrachaidhean eadar BBC ALBA agus TG4 a’ dèiligeadh ri sgeulachdan eadar-nàiseanta.

Air a lìbhrigeadh le Anne McAlpine (Anne Lundon) (Landward, BBC News) airson BBC ALBA, tha An t-Uisge / Rain Stories a’ coimhead air mar a tha an t-uisge air buaidh a thoirt air ar cuid cultaran agus traidiseanan bho thoiseach an t-saoghail.

Bidh luchd-saidheans ga sgrùdadh, coimhearsnachdan ga mhiannachadh agus bidh riaghaltasan a’ feuchainn ri smachd a chumail air; tha An t-Uisge / Rain Stories a’ faighneachd dè dha-rìreabh a th’ ann, agus carson a tha e nas cudromaiche a-nise na bha e a-riamh agus an t-saoghal a’ coimhead airson fuasglaidhean ri linn staing na ghnàth-shìde.

Tha costaichean a’ Chuan Shiar ann an Èirinn agus Alba aithnichte airson an uisge a bhios a’ tuiteam gach bliadhna, ach ’s iad na dìleannan seo air am bu chòir dhuinn a bhith taingeil airson toraidhean nàdarrach nan sgìrean sin.

Ann an Ratharsair, far costa an Eilein Sgitheanaich, bidh Anne a’ tadhal air an taigh-staile gus faighinn a-mach a bheil fìrinn sam bith anns an abairt nach eil ann an uisge an latha an-diugh ach uisge-beatha an latha a-màireach.

Ach gheibh Anne a-mach nach bi an t-uisge daonnan a’ toirt bheannachdan nuair a thig e, is i a’ tadhal air Hill House ann am Baile Eilidh, a tha na làrach aig Urras Nàiseanta na h-Alba. Stèidhte air oir a’ choille-uisge mheasarra ann an Earra-Ghàidheal, tha Hill House a’ nis ga chàradh le cosgaisean nach beag, an dèidh deicheadan de chron a chaidh a dhèanamh leis an uisge.

Anns an t-sreath, ionnsachaidh luchd-coimhid gu bheil maireannachd an togalaich aithnichte seo, a chaidh a dhreachadh le Charles Rennie Mackintosh, an urra ri deise mòr dìonachd mun chuairt air, a tha a’ cuairteachadh an togalaich bhrèagha agus eachdraidheil seo.

Chì sinn taghadh de thraidiseanan cuideachd a tha ag amas air an uisge a chumail air falbh. Ann an Èirinn, bithear a’ fàgail ìomhaigh de Ìosa Chrìosd na leanabh, ris an can iad ‘the Child of Prague’ a-muigh anns a’ ghàrradh air an oidhche mus bi banais ann, le dùil gun cùm seo an t-uisge air falbh airson latha na bainnse.

Am measg nan sgeulachdan à Alba a tha sa phrògram tha na deuchainnean sònraichte a tha gan ruith leis an Oll. Mark Sutton agus Netty Van Dijk bhon UK Centre for Ecology & Hydrology. Innsidh iad do dh’Anne gu bheil iad airson sùil a chumail air truailleadh Nitrogen a bhios a’ faighinn a-steach don uisge bho thruailleadh chàraichean agus obair àiteachais. Tha an Dr. Edward Graham, bho Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean cuideachd a-mach air sileadh-searbhagach, agus seallaidh Gordon Cameron, às a’ Chomraich, ri mar a tha a’ choimhearsnachd air a’ ghoireas phailteachd aca, uisge, gus sgeama cumhachd-uisge coimhearsnachd a stèidheachadh.

Coinnichidh Anne cuideachd ri Michael Begg, neach-ealain fuaim à Lodainn an Ear a tha a’ cruinneachadh fuaimean an uisge gus ceòl a dhèanamh airson aire a thoirt air atharrachadh na gnàth-shìde.

Chaidh Light Water Is Black Water, a chaidh a choimiseanadh leis an Ocean ARTic Partnership, a chruthachadh le bhith a’ cleachdadh dàta sileadh uisge agus fuaim an uisge.

Chithear Michael a’ clàradh fuaim an uisge is e a’ bualadh chraobhan ann an coille ann an taghadh de shoithichean, bho phoit copair gu bobhla seinn à Tibet.

Am measg nan rudan sònraichte eile anns an t-sreath, a chaidh a mhaoineachadh cuideachd le Sgrìn Alba, a thuilleadh air maoin craolaidh Gàidhlig na h-Èireann aig NI Screen, TG4, LIC ann an Sìona, Creative Wales agus air a sgaoileadh le TVF International, tha traidiseanan iongantach bho air feadh an t-saoghail, airson an uisge a ghairm agus a chumail air falbh – le dhà dhiubh a’ buntainn ri bainnsean!

Ann an Assam anns na h-Innseachan, tha banais dà losgainn na thachartas bhliadhnail ioma-dathte, a bheir air monsunaichean a thighinn.

Thuirt Anne: “Tha pailteas de dh’uisge ann an Alba, agus an dèidh dhomh a bhith air fàs suas air a’ chost an iar, tha mi gu math cleachdte ri bhith a-muigh anns gach ràith, airson an dà chuid saothair agus tlachd. Bha e cho inntinneach a bhith ag obair air an t-sreath seo; a’ cladhach a-staigh dhan t-saidheans agus na sgeulachdan – agus an uiread dhiubh ann – air cùl uisge a bha na rud anns an robh ùidh mhòr agam, mar a th’ aig muinntir na h-Alba air fad!”

Aig an National Center of Meteorology ann an Abu Dhabi, choinnich Anne ri cuid den luchd-saidheans a tha ag obair a’ sìoladh nan neòil – atharrachadh sìde a tha ag amas air an uiread de dh’uisge a thuiteas àrdachadh anns an dùthaich seo a tha na fhàsach tioram airson a’ mhòr-chuid.

Thuirt i cuideachd:“Bha e sgoinneil a bhith ag ionnsachadh mu mar a tha an UAE mar dhùthaich a’ dèiligeadh le an cuid cion-uisge.”

Shiubhal Anne cuideachd gu Sharjah anns an UAE, gu stàladh ealain far am faigh thu air coiseachd tron uisge, gun a bhith a’ fàs fliuch!

Tha Rain Room na raon de mheud ceud meatair ceàrnagach far a bheil an t-uisge a’ sìor thuiteam. Nuair a choisicheas tu a-staigh dhan t-seòmar, bidh siostam mhothaichearan a’ cur stad air an uisge os do chionn, a’ leigeil leat coiseachd tron tuil gun a bhith air do bhogadh.

Thuirt Anne: “Bha e gu math annasach – fhad ’s a tha a’ ghrian a’ sgoltadh nan creag anns an fhàsach thioram a-muigh, tha thu nad sheasamh anns an t-seòmar dhorch seo a tha làn uisge a’ tuiteam!”

Tha an t-sreath co-obrachaidh seo eadar MacTV /Cwmni Da / Below the Radar / LIC a’ nochdadh sgeulachdan à Alba, Èirinn, Na h-Innseachan, Na Stàitean Aonaichte, Ceinia, Sìona agus an UAE.

Tòisichidh AN T-UISGE / RAIN STORIES air BBC ALBA Diciadain, 6 Giblean aig 9f. Bidh gach prògram ri fhaotainn airson 30 là às dèidh làimh air iPlayer a’ BhBC.

Tha BBC ALBA agus BBC Radio nan Gàidheal gan aithneachadh an-diugh airson an cuid susbaint àrd-ìre agus iad a’ faighinn 14 àitichean air geàrr-liosta duaisean Fèis nam Meadhanan Ceilteach 2022.

Am measg na chaidh ainmeachadh tha am prògram aithriseach sònraichte Trusadh: Afro-Gàidheil (MacTV) anns a bheil an ceòladair agus cleasaiche Cass Ezeji a’ coimhead air a cuid aithne cultarach na neach Black òg le Gàidhlig ann an Alba, agus a chaidh ainmeachadh an dà chuid airson an earrann as fheàrr ann an sreath aithriseach agus cuideachd an duais cliùiteach ‘Spiorad na Fèise’.

Chaidh susbaint ciùil traidiseanta BBC ALBA aithneachadh a-rithist agus fèill cho math ‘s a bha ann a-riamh air na prògraman sin, le Cuirm @ Celtic: Duncan Chisholm (Beezr Studios) a’ glèidheadh àite air a’ gheàrr-liosta airson Prògram Ciùil Beò. A’ leantainn air adhart leis a’ chuspair ceòl, tha God Save the Quine bho HG Productions, a tha a’ coimhead air a’ chuid as fheàrr de luchd-ciùil boireann ann an Alba agus mar a thàinig iad gu cliù air àite a ghlèidheadh air a’ gheàrr liosta airson Dibhearsain Aithriseach.

Tha a’ chompanaidh riochdachaidh neo-eisimeileach Sgeul Media, a tha stèidhte ann an Glaschu, air dà phrògram fhaighinn air na geàrr-liostaichean airson nam prògraman aithriseach tiamhaidh agus cudromach aca; Tha Dystonia: Beatha air Fhiaradh a’ leantainn sgeulachd DK Mac a’ Phì, a tha air a bhith a’ fulang fad a bheatha le dystonia, agus mar a tha a’ dol dha a’ sireadh leigheas air a shon. Tha Ceòl is Cràdh a’ coimhead air a’ bhuaidh a th’ aig gnìomhachas a’ chiùil air staid-inntinn luchd-chiùil, tro shùilean cuid den luchd-ciùil traidiseanta as fheàrr ann an Alba.

Tha susbaint BBC Radio nan Gàidheal cuideachd a’ faighinn aithneachadh le 6 àitichean air a’ gheàrr-liosta, leis an t-susbaint inntinneach bho fharpais na Euros 2020 Ailig aig na Euros a’ faighinn àite, a thuilleadh air an dràma ghoirid shònraichte Danns a’ Rathaid agus am prògram a thug sùil gheur air ais air mar a thuit banca BCCI às a’ chèile Staing BCCI – ‘S Iomadh rud buidhe ‘s chan e an t-òr.

Thèid buannaichean Duaisean Torc Fèis nam Meadhanan Ceilteach ainmeachadh anns an Ògmhios aig an ‘International Summit of Sound and Screen’ ann an Quimper anns a’ Bhreatann Bheag.

Gheibhear liosta slàn de na geàrr-liostaichean gu h-ìosal, ach airson tuilleadh fios, rachaibh gu https://www.celticmediafestival.co.uk.

Le còrr air 250k cleachdadh den t-susbaint mheadhanan sòisealta aige on a chaidh a’ chiad ìre a chur air bhog an-uiridh, tha am pròiseact a-nise a’ gluasad chun ath-ìre.

Bidh an iomairt a-nise a’ tabhann a chuid ghoireasan ionnsachaidh Gàidhlig air leth do luchd-cleachdaidh na Gàidhlig a tha airson an ath cheum a ghabhail air an turas ionnsachaidh.

Tha SpeakGaelic a’ tabhann modal ionnsachaidh aonaichte sònraichte, le susbaint agus adhartas a tha stèidhte air bun-stèidh Eòrpach (Common European Framework of Reference for Languages). Tha na goireasan a tha a’ dèanamh an-àirde bun-stèidh a’ phròiseict gan sgrìobhadh leis an Ionad Nàiseanta Cultar is Cànain, Sabhal Mòr Ostaig.

Tha na prògraman rim faotainn air iPlayer a’ BhBC agus BBC Sounds a thuilleadh air an t-seanail BBC ALBA, le làthaireachd air YouTube a’ dearbhadh ruigsinneachd air feadh an t-saoghail. Tha ionnsachadh fèin-stiùirichte ri fhaotainn tron làrach, a thuilleadh air na goireasan teagaisg aghaidh-ri-aghaidh. Tha SpeakGaelic cuideachd a’ faighinn taic bho shusbaint mac-meanmnach air na meadhanan sòisealta.

Tha ionnsachadh aghaidh-ri-aghaidh ri fhaotainn cuideachd, le clasaichean agus luchd-teagaisg Gàidhlig ionadail a’ cleachdadh SpeakGaelic mar an cnàimh-droma airson an cuid teagasg, a’ frithealadh orra-san a tha a’ sireadh dòigh ionnsachaidh nas structaraichte, leis an t-susbaint mheadhanan a bharrachd a’ tabhann dhòighean bogaidh fiù ’s nas fheàrr fhaighinn mar phàirt den iomairt.

Tha SpeakGaelic ga mhaoineachadh le co-bhanntachd eadar MG ALBA, Sabhal Mòr Ostaig agus le maoineachadh bho Bhòrd na Gàidhlig, Riaghaltas na h-Alba, MG ALBA agus am BBC.

Chaidh a’ chiad ìre den phròiseact (A1), a bha ag amas air fìor luchd-tòiseachaidh, a chur air bhog san Dàmhair 2021, agus a-nise tha an dàrna ìre (A2), a tha ag amas air an dà chuid luchd-ceuma A1 agus iadsan aig a bheil eòlas a-cheana air a’ Ghàidhlig ach feumach air ùrachadh, ga chur air bhog an-diugh, 14 Màrt.

’S iad na preseantairean BBC agus na rionnagan air-loidhne, Joy Dunlop agus Calum MacIllEathain a tha a’ stiùireadh SpeakGaelic.

Buinidh Joy Dunlop don Choingheal ann an Earra-Ghàidheal, agus bidh tòrr a bhios a’ coimhead BBC Scotland agus BBC ALBA ga h-aithneachadh mar neach-lìbhrigidh aimsir agus neach-ciùil a bhios tric a’ nochdadh ann am prògraman.

Tha Calum MacIllEathain aithnichte do dhaoine air-loidhne airson a chuid susbaint bhon bhlàr a-muigh (cò nach cuimhnich air dùbhlan a’ mheanbh-chuileig!?) agus airson a bhith air prògram BBC ALBA Dhan Uisge, far a bheil e a’ taisbeanadh a chuid dealas airson a bhith a’ snàmh anns a’ mhuir, ann an lochan agus ann an aibhnichean air feadh Alba.

Thuirt Iseabail Nic an t-Sagairt, Stiùiriche Pròiseict SpeakGaelic agus Stiùiriche Susbaint Ioma-ùrlair MG ALBA: “’S e SpeakGaelic am pròiseact as motha a bha ann a-riamh a bha ag amas air a bhith a’ toirt air inbhich an cànan a thogail agus a thoirt am feabhas, agus tha e ag amas air cruth-atharrachadh a thoirt air cleachdadh agus ionnsachadh na Gàidhlig.

“Tha e air leth cudromach gum feuch sinn ris a’ Ghàidhlig a dhèanamh cho furasta ’s a ghabhas ionnsachadh, agus gun toir sinn barrachd misneachd ann a bhith ga cleachdadh dhaibh-san aig a bheil i mar-thà. Tha an iomairt ioma-ùrlair a’ ceadachadh do dhaoine fa leth, clasaichean agus buidhnean an t-slighe aca fhèin a thaghadh, le susbaint ri fhaotainn uair sam bith a dh’fheumas iad e.

“Tha e deatamach do àm ri teachd na Gàidhlig – agus an dreuchd a tha aice ann an Alba a tha ùr-nòsach agus iomadach – gun tog sinn misneachd ann an luchd-labhairt a’ chànain, ge bith cò iad; ùr, air a’ chànan a chall, no fileanta iad fhèin agus a’ sireadh barrachd misneachd. Le gach ìre de SpeakGaelic a’ tighinn gu bith, tha sinn gu mòr an dòchas gum bi iadsan le ùidh ann a bhith a’ cleachdadh na Gàidhlig a’ lorg an t-susbaint agus nan goireasan a tha a’ freagairt orra fhèin, ge bith càite no ciamar a bhios iad ag ionnsachadh, gum faigh sinn air am misneachadh uile.”

Faigh tuilleadh fios an-diugh aig www.speakgaelic.scot agus lean duilleagan SpeakGaelic air-loidhne – Instagram, Twitter, Facebook & TikTok.

Chaidh buannaichean co-fharpais cliùiteach nam filmichean goirid Gàidhlig FilmG 2022 ainmeachadh a-nochd (Dihaoine, 25 Gearran) ann an cuirm shònraichte air BBC ALBA.

Chaidh tòrr de na buannaichean thairis air na 17 roinnean a thoirt a-steach don studio air bhideo gus an duais aca a thogail agus còmhradh fhaighinn le Fiona NicChoinnich agus Niall Iain Dòmhnallach, gaisgich a’ cho-fharpais a tha aig stiùir a’ phrògraim.

Chaidh am prògram sònraichte a shealltainn air BBC ALBA a-nochd (Dihaoine 25 Gearran) agus bidh e ri fhaotainn airson 30 là dèidh làimh air iPlayer a’ BhBC.

Lean filmichean cuspair na bliadhna-sa Lorg, agus le còrr is 90 filmeadairean a’ feuchainn ri slighe na buannachd a lorg, ’s e dùbhlan nach beag a bha ro na britheamhan is iad a’ feuchainn ri na filmichean as fheàrr a thaghadh thairis air iomadh latha.

Thog Parker Dawes (14), sgoilear bho Àrd-sgoil Àird nam Murchan ann an Loch Abar trì duaisean – Filmeadair Òg as Fheàrr, Film as Fheàrr le Fileantach agus Riochdachadh as Fheàrr, airson an fhilm èibhinn, làidir agus aithghearr Spies-R-Us.

Thuirt Parker: “Thagh sinn an cuspair spìothaireachd air sàillibh gun robh e calg dìreach an-aghaidh cuspair an fhilm a rinn sinn an-uiridh, nach do thog duais sam bith.
“Bha sinn airson fhaighinn a-mach am faigheadh film làn ‘action’ toraidhean diofraichte – agus dh’obraich sin! Chruthaich mi clàr-sgeòil, is bha ‘crash mats’ againn, is mar sin bha a h-uile càil air a phlanadh mar a bha còir.

“Tha mi a-riamh air a bhith dèidheil air filmeadaireachd, agus bha a’ cho-fharpais bho thùs na dheagh shamhla de rudeigin san robh mi ag iarraidh a bhith an sàs. Tha mi cho toilichte na duaisean seo a thogail oir gur e briseadh-dùil a bh’ ann an-uiridh – bha e sgoinneil a bhith air ‘àrd-ùrlar’ mar bhuannaiche.

‘S e film dealbh-beò le Alina Brust à Dùn Èideann a bhuannaich ‘Film as Fheàrr’ anns an Roinn Fhosgailte, agus seo a’ chiad turas a ghlac film dealbh-beò an duais seo aig FilmG.

Tha an ‘An Taigh Solais’ a’ leantainn bana-bhuachaille a tha a’ feuchainn ri caora a lorg an dèidh dhi a dhol air iomrall, ach thèid aig a’ bhuachaille ri fhasgadh fhaighinn ann an taigh-solais falamh gus dìon fhaighinn bhon stoirm a-muigh. Air sàillibh a’ phandeimig, cha robh cothrom aig Alina goireasan na h-oilthighe aice a chleachdadh, is mar sin rinn i am film air fad bhon t-seòmar-cadail aice.

Thuirt Alina (23): “Bidh mi a’ faighinn brosnachadh bho cruth-tìre na h-Alba agus a cladaichean, gu sònraichte an taigh-solais agus na creagan mun chuairt air Cill Aba, a tha mar aon de na h-àitichean as fheàrr leam. Tha taighean-solais cuideachd gu math freagarrach airson sgeulachdan os-nàdarrach innse.

“’S e cothrom a bh’ anns an fhilm seo airson dà rud air a bheil mi dèidheil a thoirt còmhla; ealain agus cànain.

“Tha mi cho taingeil gun d’ fhuair mo chuid shaothair buannachd às – mar neach-ionnsachaidh na Gàidhlig, ’s e comharra cho sònraichte a th’ ann dhomh.”

A’ togail an duais airson an Riochdachadh as Fheàrr (fo aois 12), bha am film Còignear air Chall (5 Lost Souls) le Bun-sgoil Thaigh a’ Chladaich ann an Dùn Omhain a’ leantainn còignear chàraidean is iad a’ gabhail turas eagalach gu aon de na h-àitichean eachdraidheil anns a’ bhaile.

’S e film mu dheidhinn coiseachd-beinne agus sgràmlachadh mar dhòigh air sealladh ùr fhaighinn air an t-saoghail bho os cionn nan gleanntan fuara, dorcha agus àrd os cionn nan sgothan, ‘Thar nan Sgòth – Beinn Eighe’ le Anndra Cuimeanach à Geàrr Loch a tha air an duais airson Film Aithriseach as Fheàrr a ghlèidheadh (12-17).

Anns an Roinn Fhosgailte, ’s e film-aithriseach goirid air a bheil ‘A’ Mhuir’ mu dheidhinn snàmh a-muigh, agus na h-oileanaich aig Sabhal Mòr Ostaig a bhios a’ dol an-sàs anns a’ ghnothach, a tha air dà dhuais a thogail; Film Dùthchais agus Stiùiriche as Fheàrr (Anna Garvin).

’S i Emily Mhoireach (21) à Leòdhas, a thog an duais as leth a’ chùrsa.

Thuirt i: “’S e cothrom math a bh’ ann am FilmG airson a bhith a’ cur nan sgilean a bha sinn air a bhith ag ionnsachadh anns a’ chlas gu feum ann an da-rìreabh, leithid a bhith ag obair le camara, fuaim agus a bhith a’ gearradh.”

Thuirt Anna Garvin (23) às an Òban, a tha na h-oileanach anns na meadhanan Gàidhlig aig Sabhal Mòr Ostaig: “’S e urram a th’ ann seo a bhuannachadh. B’ e seo a’ chiad turas agam a bhith mar stiùiriche agus dh’ionnsaich mi an t-uabhas mu na sgilean a tha a dhìth airson deagh stiùireadh bho bhith ag obair air an fhilm seo.

“’S e cothrom sgoinneil a bh’ ann a bhith a’ cur film a-steach do FilmG airson nan sgilean teicnigeach agus riochdachaidh a bha sinn air ionnsachadh gu ruige sin gus film a chruthachadh a rachadh a shealltainn don phobaill.”

Ghlac ‘Am Buaile Dubh’, a tha gar toirt air cuairt air oir bhaile Inbhir Nis, duais airson an Cluiche as Fheàrr airson riochdaire agus neach-aithris an fhilm, Eòghan Stiùbhart.
Tha Eòghan (40), à Inbhir Nis, na thidsear Gàidhlig le còrr is 5k luchd-leantainn air Instagram airson nam bhidiothan ionnsachaidh Gàidhlig aige. Bidh e cuideachd gu mòr a’ putadh slàinte-inntinn fhir san obair aige.

Thuirt e: “Chaidh mi dhan Bhuaile Dhubh tòrr thairis air a’ ghlasadh; ’s e àite sònraichte a th’ ann airson a bhith a-muigh agus a’ dèanamh eacarsaich. Tha e a’ ceadachadh dhomh a bhith beò san t-saoghal beag agam fhèin agus tha e feumail airson mo shlàint-inntinn.

“Airson an fhilm seo, sgrìobh mi òraid mu na tha an t-àite a’ ciallachadh dhomh agus chuir mi seo ris na dealbhan agam fhèin agus mapaichean an àite gus an làrach a chur air aire dhaoine.
“’Cha robh dùil agam ris an duais, agus ’s e urram a bh’ ann. Bha e dìreach smodaig G mòr buidhe a bhuannachadh.”

Bhuannaich ‘Eilean Lois’ le Somhairle MacIain à Cathair Ceann Tulaich, Siorrachd Dùn Bhreatann an Ear an duais airson Film Oileanach as Fheàrr. Tha am film ga leantainn fhèin agus a bhràmair, Lois, agus iad a’ dol air chuairt rothaireachd nan Innse Gall as t-samhradh, is e ag ionnsachadh na Gàidhlig dhi.

Thuirt Somhairle, a bha a-cheana na sgoilear aig Acadamaidh Dhrochaid an Easbaig, agus a tha a-nise a’ dèanamh cùrsa sna meadhanan Gàidhlig aig Sabhal Mòr Ostaig: “Chuir mi a-staigh dhan cho-fharpais oir gun robh mi airson film a rinn mi fhèin a thaisbeanadh fhad ‘s a bha e comasach dhomh a bhith a’ cleachdadh an uidheamachd bhon chùrsa, leithid bathar-bog gearraidh.

“Tha mi airson an t-airgead a chur a dh’ionnsaigh camara dhomh fhèin gum faigh mi air cumail orm le bith a’ dèanamh fhilmichean às dèidh dhan chùrsa agam a thighinn gu crìch.”

Thuirt Debbie NicAoidh, Manaidsear Phròiseict aig CGS a tha a’ lìbhrigeadh a’ phròiseict; “’S e bliadhna air leth eile a bh’ ann a thaobh inntrigidhean, agus bha sinn gu h-àraidh riaraichte leis an àrd-ìre de sgilean sgeòil agus filmeadaireachd am measg nan roinnean òigridh. Leis a’ cho-fharpais a’ sìor fhàs, tha sinn a’ faicinn nam filmeadairean gam putadh fhèin gu ìre eile a-rithist agus a-rithist. ’S e urram a th’ ann a bhith mar phàirt den phròiseact.”

Thuirt Iseabail Nic an t-Sagairt, Stiùiriche Susbaint Ioma-Ùrlair aig MG ALBA: “Tha FilmG daonnan air a bhith cho cudromach do na meadhanan Gàidhlig air fad, agus do na filmeadairean agus buidhnean fa leth a bhios a’ gabhail pàirt ann gach bliadhna.

“Tha e sònraichte a bhith a’ faicinn an tàlaint a’ tighinn tro na raingean agus a’ leasachadh a’ cheàird aca gus aon de na duaisean cliùiteach a thogail, agus tha e mar theisteanas dha ar miann a bhith a’ cumail oirnn a’ leasachadh bun-stèidh tàlaint Gàidhlig gun choimeas, an dà chuid air beulaibh, agus air cùl a’ chamara airson nam bliadhnaichean a tha air thoiseach oirnn.”

Tha gach film bho fharpais na bliadhna-sa ri fhaicinn air làrach-lìn FilmG: www.filmg.co.uk

Bidh Alba a’ farpais airson an àite mu dheireadh aig Cupa Rugbaidh Cruinne nam Ban ann an Sealainn Nuadh, agus iad dol an aghaidh Coloimbia no Casagstan aig Pàirc Sevens, Dubai air 25 Gearran.

Thèid co-fharpaisich Alba an dearbhadh air 19 Gearran an dèidh do Choloimbia agus Casagstan a’ farpais gus faighinn dhan gheama-dearbhaidh shònraichte seo.

Bidh susbaint agus co-aithris fad a’ gheama bho Ùisdean MacIllInnein air BBC ALBA bho 15.00 air Dihaoine 25 Gearran.

Airson tuilleadh fiosrachaidh mun gheama, sgioba agus farpais nas fharsaing, faic https://bit.ly/34ew7qT

Thèid cuairt deireannach BBC Radio Scotland’s Young Traditional Musician of the Year 2022 a chraoladh air BBC ALBA agus BBC Radio Scotland Didòmhnaich 6 Gearran.

’S i an craoladair Gàidhlig Joy Dunlop agus Bruce MacGregor bho Travelling Folk a bhios a’ toirt thugainn susbaint bhon chuairt dheireannach, le sianar luchd-ciùil òga, tàlantach a’ strì airson an urram chliùitich, mar phàirt de dh’fhèis Celtic Connections na bliadhna-sa.

Le riochdachadh bho air feadh na dùthcha, le iomadachd de stoidhlean, ’s iad seo an fheadhainn a bhios a’ nochdadh anns a’ chuairt dheireannach:

• Breanna Wilson, Fìdheall, Glaschu
• Malachy Arnold, Clàrsach, Glaschu
• Eryn Rae, Fìdheall, Na Crìochan
• Malin Lewis, A’ Phìob Mhòr, An t-Eilean Sgitheanach
• Saffron Hanvidge, Òrain Ghàidhlig, Inbhir Nis
• Sophie Joint, Piàna, Glaschu

Thuirt Mairead Chamshron, Deasaiche Coimiseanaidh agus Ceannard Co-bhanntachdan Cruthachail aig MG ALBA: “’S e an luach de chèol traidiseanta a tha ga thaisbeanadh air BBC ALBA gach bliadhna aon de na rudan a tha ga fhàgail mar ghoireas de shàr luach chultarail, a’ nochdadh an cuid as fheàrr den ghnìomhachas agus a’ taiceachadh an luchd-ciùil traidiseanta againn a bhith a’ toirt nan guthan aca do luchd-amhairc air feadh na dùthcha, agus tha sin fìor airson co-fharpais BBC Radio Scotland Young Traditional Musician of the Year, le bhith a’ toirt nan rionnagan ùra seo do luchd-èisteachd agus luchd-amhairc a’ sireadh bàrr an tàlaint anns an t-saoghal chiùil thraidiseanta.

“Tha a’ cho-bhanntachd craolaidh againn le BBC Radio Scotland a’ leantainn air cho torrach ’s a bha e a-riamh is sinne a’ toirt a’ chuairt dheireannach den fharpais seo do BhBC ALBA airson an treasamh bliadhna às dèidh a chèile.”

Thuirt Simon Thoumire, Stiùiriche Cruthachail aig Hands Up For Trad, a bhios a’ cur na co-fharpais air dòigh: “Tha e cho brosnachail cuairt deireannach de cho-fharpais BBC Radio Scotland Young Traditional Musician a bhith air a chraoladh beò air BBC ALBA. Tha e a’ toirt cothrom do luchd-amhairc gu tur ùr an raon farsaing de thàlant òg a tha ri lorg anns a’ choimhearsnachd ceòl traidiseanta Albannach.”

Thèid BBC Radio Scotland Young Traditional Musician of the Year a chraoladh air BBC ALBA agus BBC Radio Scotland bho 17.00 air Didòmhnaich 6 Gearran agus bidh e ri fhaotainn a-rithist air iPlayer a’ BhBC agus BBC Sounds às dèidh làimh.

Faic www.bbc.co.uk/youngtrad airson tuilleadh mun cho-fharpais.

Tha a’ phrìomh fhèis ciùil geamhraidh ann an Alba, Celtic Connections, ag obair còmhla ri MG ALBA turas eile gus taghadh air leth de cheòl agus prògraman a thoirt do BhBC ALBA sa Ghearran.

’S e Cuirm @ Celtic Connections a tha a’ toirt breab tòiseachaidh do chùisean bho 9f Dihaoine 4 agus Disathairne 5 Gearran, leis an t-seinneadair Ghàidhlig Mischa Nic a’ Phearsain a’ toirt criomagan bhon fhèis bho thaghadh cheòladairean farsaing leithid sàr-chluicheadairean ioma-ionnsramaid Tim Edey & Ross Ainslie, seinneadair Albais Fiona Hunter agus Seinneadair Gàidhlig MG ALBA na Bliadhna Kim Carnie.

Cuideachd a’ nochdadh ann an Cuirm @ Celtic Connections bidh an còmhlan fhìdhlearan Fiddler’s Bid à Sealltainn, seinneadar Gàidhlig agus fìdhlear Megan NicEunraig (a tha dìreach air a’ chiad chlàr aice Pilgrim Souls a thoirt a-mach) agus an comharrachadh ceòlmhor aig Lauren NicColla agus Rachel Newton do na boireannaich a chaidh a chur gu bàs mar thoradh air deuchainnean eachdraidheil nam bana-buidsichean.

Faodaidh luchd-coimhid BBC ALBA raon air leth de luchd-ciùil eadar-nàiseanta fhaicinn ann an Seirm | Celtic Connections, a thuilleadh air aodann aithnichte no dhà bho shaoghal na fèise, le 6 prògraman fad uair a thìde bho 12 Gearran air adhart.

Le tè cho aithnichte ’s a tha anns an t-saoghal chiùil traidiseanta ann an Alba aig an stiùir, bidh Màiri Anna NicUalraig a’ toirt thugainn ceòl bho Trail West, The Trials of Cato, agus Blue Rose Code ann an Seirm | Celtic Connections.

Bidh an t-seinneadair Ameireaganach Leyla McCalla a’ toirt dhuinn ceòl le measgachadh de bhuaidh Creole, Hiaitian agus Cajun, is i air a thighinn bho chuirmean Transatlantic Sessions, agus faodaidh luchd-coimhid a bhith an dùil ri sàr-thaisbeanadh ann an cluiche traidiseanta duiseil bho Brian Finnegan, aithnichte e fhèin mar bhall den chòmhlan Flook.

As t-samhradh, gheibhear tuilleadh criomagan bho chlàr sìnte na fèise; nochdaidh clàradh de chuirm bhon chòmhlan eileagtronaigeach Gàidhlig Niteworks le taic bhon SSO air BBC ALBA, a thuilleadh air cuirm sònraichte bho Capercaillie, a bha aig ceann na h-iomairt airson ceòl traidiseanta Ceilteach ath-bheothachadh agus a chluich pàirt nach beag ann an stèidheachadh agus soirbheachas Celtic connections. Bidh Capercaille cuideachd a’ faighinn taic bhon SSO.

Thuirt Mairead Chamshron, Deasaiche Coimiseanaidh agus Ceannard Co-bhanntachdan Cruthachail aig MG ALBA: “Tha e na thlachd a bhith a’ toirt Celtic Connections do BhBC ALBA uair eile, gu sònraichte ann an suidheachadh cho dùbhlanach. Tha sinn air leth taingeil airson a’ cho-obrachadh agus taic bhon fhèis agus an luchd-ciùil ann a bhith gar cuideachadh le bhith a’ toirt an cuid ceòl dhaibh-san aig an taigh, agus mar is àbhaist, ’s e taghadh air leth de cheòladairean a th’ againn!”

Thuirt Donald Shaw, Stiùiriche Cruthachail aig Celtic Connections: “Tha e sònraichte a bhith a’ leantainn oirnn leis a’ cho-bhanntachd seasmhach againne le BBC ALBA airson Celtic Connections 2022. Tha sinn taingeil don sgioba aig MG ALBA airson an cuid taic leantainneach. Gheibh luchd-amhairc BBC ALBA air raon togarrach agus inntinneach de thàlant agus ceòl bho fhèis na bliadhna-sa, a’ riochdachadh cuid den luchd-ciùil as fheàrr agus as dòchasaiche a tha a’ nochdadh air àrd-ùrlar Celtic Connections.”

Bidh susbaint BBC ALBA aig Celtic Connections a’ tòiseachadh Dihaoine 4 Gearran – airson tuilleadh fiosrachaidh agus na clàran as ùire, faic bbc.co.uk/alba.

Bidh gach prògram ri fhaotainn air iPlayer a’ BhBC airson 30 là an dèidh a bhith air an craoladh.

Faic na meadhanan sòisealta aig BBC ALBA airson tuilleadh fiosrachaidh.

Thigibh an cuideachd Cathy NicDhòmhnaill agus Niall Iain Dòmhnallach airson a’ chèilidh as fheàrr den bhliadhna – Cèilidh na Bliadhn’ Ùire BBC ALBA 2021.

Le ceòl bho Chòmhlan Chèilidh Ghleann Fhionnain agus raon sgoinneil de dh’aoighean sònraichte, cha b’ fhuilear dhuibh Oidhche Challainn air BBC ALBA – ge bi cà bheil sibh air an t-saoghal.

A’ nochdadh cheòladairean leithid Peat & Diesel, Còmhlan Pìoba Òg Steòrnabhaigh, Iain ‘Spanish’ MacAoidh agus cuid de na seinneadairean còisir as fheàrr à Eilean Leòdhais, gheibh luchd-coimhid dibhearsan agus fealla-dhà gu leòr am-bliadhna.

Tha tòrr a bharrachd na sin air BBC ALBA cuideachd airson soraidh slàn a thoirt air 2021; aig 9f, gheibh luchd-coimhid sealladh gu tur ùr air na h-eileanan agus na h-uisgeachan mun chuairt Hiort, ann an cuideachd “a’ mhaighdinn-mhara” Cèit NicLeòid ann am Miann na Maighdinn-Mara – Hiort.

Bidh BBC ALBA cuideachd a’ cur car air traidiseanan a’ chidsin Nollaigeach le Bèicear nan Eilean a’ tighinn an cuideachd Seòid a’ Chidsin gus dìnnear gun choimeas ullachadh airson Oidhche na Bliadhn’ Ùire ann an Seòid a’ Chalainn.

Tha Coinneach Macleod – no Bèicear nan Eilean mar is fheàrr a dh’aithnicheas e, rionnag Tiktok agus sgrìobhadair leabhar-reisibidhean – a’ tighinn an cuideachd Uisdean agus Ruairidh anns a’ chidsin gus deoch-measgaichte no dhà a dhèanamh airson a dhol còmhla leis a’ bhiadh ràitheil.

Nuair a bhios na gloinneachan làn, faodaidh luchd-coimhid suidhe is gaire a dhèanamh le comadaidh ùr air BBC ALBA, OMC!, a’ nochdadh aodainn èibhinn agus sgeidsichean gòrach a chumas sibh ann an sunnd air Oidhche Challainn. Le tè-phuist air a bheil goal gun bhuannachd gu cocairean gun sgot, bheir OMC! cuid de charactaran craicte dhan sgrìn air Oidhche Challain.

Thèid Miann na Maighdinn-Mara – Hiort a chraoladh aig 21.00, le Seòid a’ Challainn aig 22.00, agus OMC! aig 23.00, le Ceilidh na Bliadhn’ Ùire gar toirt a-steach dhan bhliadhn’ ùr bho 23.30.

Bidh Cèilidh na Bliadhn’ Ùire ri fhaotainn air feadh an t-saoghail, le sruthadh-beò an seo.

Bidh gach prògram ri fhaotainn airson 30 làithean as dèidh gan craoladh air iPlayer a’ BhBC.

Airson tuilleadh fiosrachaidh, thoiribh sùil air na meadhanan sòisealta aig BBC ALBA.

Tha Bannan a’ tighinn gu co-dhùnadh cumhachdach aig àm na Nollaig às dèidh còrr is 40 prògraman.

Chithear an t-sreath ga chraoladh thairis air àm na Nollaig agus na Bliadhn’ Ùire – an ochdamh sreath.

Aig cridhe na sgeòil tha an fhìrinn, gaol agus teaghlach – agus a’ cheist as motha: dè cho làidir ’s a tha na bannan.

On a chaidh a chur air bhog aig Fèis Film Dhùn Èideann o chionn seachd bliadhna ann an 2014, tha fèill air a bhith air Bannan am measg luchd-coimhid ann an Alba agus air feadh an t-saoghail leis a’ mheasgachadh sònraichte de sgeulachdan Gàidhlig gan toirt beò le filmeadaireachd air leth.

Air a riochdachadh agus air a chlàradh san Eilean Sgitheanach le Young Films agus sgioba de sgrìobhadairean, stiùirichean, riochdairean agus cleasaichean Gàidhlig, tha Bannan air cruth àbhaisteach TBh atharrachadh le chuid dòighean innleachdach ann a bhith a’ cleachdadh cànan agus cruth-tìre na Gàidhealtachd.

Tha gach bliadhna air raon ùr de thàlant a thoirt am follais, an dà chuid air beulaibh agus air cùl a’ chamara, agus tha na sreathan air a bhith a’ dèiligeadh le duilgheadasan an latha an-diugh ann an Alba, tro shealladh beatha eileanach agus tron Ghàidhlig.

Thòisich Mairead Hamilton, am prìomh stiùiriche agus sgrìobhadair, mar neach-taic air a’ phrògram paidhleit, le sgrìobhadairean Laura NicIllInein agus Tormod MacLèoid a’ tòiseachadh mar luchd-trèanaidh riochdachaidh agus riochdaire Sarah Jane Chaimbeul a thòisich na leas-stiùiriche.

Gu dè dìreach a thachair eadar Ceitidh agus Lucas? ’S e sin a’ cheist air bilean muinntir Chamuis an dèidh do Cheitidh casaidean uabhasach a thogail an aghaidh Lucas air latha na bainnse aige fhèin is Màiri – agus tha a’ bheachd fhèin aig gach duine. Tha fios againn gu bheil Lucas ciontach agus e air brath a ghabhail air Ceitidh air-loidhne, is i gun ach còig bliadhna deug a dh’aois, ach an creid duine i? An tig breithneachadh air Lucas, air neo am faigh e dheth leis an drabastachd uabhasach seo agus a’ bhuaidh a thug e air nighean òg so-leònta?

Tha Màiri airson faighinn chun na fìrinne ach mar is motha a chluinneas i ’s ann nas troimh-chèile a tha i a’ fàs. Aig an aon àm, tha Ceitidh ga ceasnachadh fhèin – gnothach a bheir cron oirre fhèin agus nach dèan dad ach Lucas – duine seòlta, olc, a tha a’ feuchainn ri a bhean Màiri agus an coimhearsnachd fhaighinn air a thaobh – a chuideachadh.

Tha cunnart, mì-chinnt agus briseadh-cridhe a’ ruith tron t-sreath ùr seo: chì sinn Donna agus Fionnlagh a’ tarraing air an cuid gaoil dha chèile mu choinneamh tinneas Donna, agus tha Tormod a’ faighinn a-mach mu na tha Iseabail air a bhith a’ cumail bhuaithe le buaidh nach beag na chois a bheireas crathadh air.

Thuirt Ard-Riochdaire, Chris Young, a tha aithnichte airson a bhith na riochdaire air a’ phrògram TBh agus film The Inbetweeners: “Bha miann agam air dràma TBh Gàidhlig a chruthachadh anns nach robh càil sònraichte ach an dràma fhèin. Tha mi a’ faireachdainn gu bheil sinne, an sgioba agus na cleasaichean, riochdaire Sarah Jane agus na stiùirichean air sinn a dhèanamh. ’S e rud cho mòr a th’ ann a bhith air seo a choileanadh. Bha mi a’ cuimhneachadh air mar a thòisich cùisean is tha e iongantach cho fada ’s a tha sinn air tighinn.

“’S fhiach an turas a chomharrachadh, oir gu bheil e a’ fàgail dìleab air leth de thàlant ùr Albannach agus Gàidhealach.

“Nuair a chaidh a’ chiad trì prògraman a choimiseanadh le BBC ALBA le taic bho Alba Chruthachail, cha robh dùil aig duine gum biodh am prògram a’ ruith airson 40 earrannan a bharrachd, agus bu mhath leinn taing a thoirt dhaibh airson an cuid lèirsinn agus am misneachd a nochd iad ann an Young Films.

“Le bhith a’ coimhead air adhart ri paidhleat comadaidh Channel 4 ga riochdachadh anns an Fhaoilleach, film air a mhaoineachadh le BBC Film, am BFI agus Screen Scotland an-dràsta ga dheasachadh airson a sgaoileadh as t-samhradh, agus am prògram sgrìobhadh airson sgrìn anns an Eilean Sgitheanach aig a’ Young Films Foundation anns a’ treasamh bhliadhna aige, tha mi misneachail gum bi an t-Eilean Sgitheanach a’ leantainn air mar àite foirfe airson riochdaidhean TBh agus film, anns a’ Bheurla, no anns a’ Ghàidhlig.”

Thuirt Mairead Màiri Mhoireach, Ceannard Craoladh Gàidhlig BBC ALBA: Tha fèill mhòr air a bhith air Bannan bho luchd-coimhid a th’ air a bhith a’ leantainn sgeulachdan muinntir Chamuis gu dlùth thairis air na 8 sreathan mu dheireadh. A thuilleadh air dibhearsan sgoinneil a lìbhrigeadh, tha Bannan cuideachd air ginealach ùr de chleasaichean, sgrìobhadairean, stiùirichean agus luchd-teicnigeach cruthachail a bhrosnachadh. Tha an sgioba aig Young Films air sreathan soirbheachail aon às dèidh a chèile a riochdachadh, agus e a’ tighinn gu co-dhùnadh ann an sreath deireannach a tha tiamhaidh agus làidir.”

Thèid Sreath 8 de Bannan a chraoladh air BBC ALBA Diluain 27 Dùbhlachd, Dimàirt 28 Dùbhlachd agus Diardaoin 30 Dùbhlachd, leis an dà phrògram mu dheireadh gan craoladh Là na Bliadhn’ Ùire, uile aig 10f.

Dh’ainmich Duaisean Ciùil Traidiseanta MG ALBA 2021 farsaingeachd de bhuannaichean às dèidh 180,000 bhòt poblach, nuair a thill na Duaisean a Ghlaschu air BBC ALBA agus air beulaibh luchd-èisteachd stiùidio beò.

Bidh oidhche mhòr nan Duaisean Ciùil Traidiseanta MG ALBA a’ taisbeanadh prìomh luchd-ciùil traidiseanta Albannach de gach ghnè ann an cuirm gleansach, a tha ag aithneachadh agus a’ comharrachadh beairteas tàlaint le ceòl air leth. Chaidh a chumail am-bliadhna aig Engine Works Ghlaschu, agus chaidh a chraoladh air BBC ALBA aig 9.00f, Disathairne 4 Dùbhlachd, 2021, agus a shruthadh beò air feadh an t-saoghail air www.bbc.co.uk/alba

Le ceòl beò agus tachartasan air an cuingealachadh bho thòisich a’ ghlasadh, tha Hands Up for Trad air a bhith ag obair gu cruaidh bhon Mhàrt 2020 gus taic a thoirt do luchd-ealain agus ùrlaran eile a sholarachadh do luchd-ciùil gus an luchd-èisteachd aca a ruighinn, airgead a thogail agus tiogaidean a reic air-loidhne.

A’ leantainn air adhart leis a’ chom-pàirteachas fad-ùine aca le MG ALBA gus na Duaisean a chraoladh beò ann an 2021 air beulaibh luchd-èisteachd beag de luchd-ainmichte a-mhàin ri linn riaghailtean Covid-19, tha a bhith a’ toirt a h-uile càil beò a-steach do dhachaighean dhaoine fhathast mar phàirt mhòr den tachartas bliadhnail.

Thuirt Mairead Chamshron, Deasaiche Coimiseanaidh & Ceannard Co-bhanntachdan Cruthachail: “Meal-a-naidheachd do na buannaichean a-nochd – gach bliadhna tha e na fhìor thoileachas an tàlant iongantach fhaicinn a’ tighinn suas tro na h-ìrean agus a’ faighinn aithne airson an cruthachalachd agus an dealas airson ceòl traidiseanta na h-Alba. Tha MG ALBA moiteil a bhith a’ cumail taic ris an luchd-ealain seo fhads aig an aon àm ag aithneachadh cho làidir ’s a tha a’ choimhearsnachd ciùil traidiseanta às dèidh na dùbhlain anns na 18 mìosan a dh’fhalbh.”

’S iad na leanas an dusan buannaichean aig Duaisean Ciùil Traidiseanta MG ALBA 2021:

Obair Tùsanach na Bliadhna le taic bho PRS for Music
Calum MacPhail – 7 Years Old

Pròiseact Coimhearsnachd na Bliadhna le taic bho Greentrax Recordings
Riddell Fiddles’ Two Towns Housing Estate Youth Musical Outreach Programme

Tachartas na Bliadhna le taic bho VisitScotland
Celtic Connections

Seinneadair Gàidhlig na Bliadhna le taic bho Chomunn Gàidhealach Lunnainn
Kim Carnie

Ceòladair na Bliadhna le taic bho Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean
Iona Fyfe

Annas-làimhe Air-loidhne na Bliadhna le taic bho urras Cuimhneachaidh Gordon Duncan
Norrie “Tago” MacIver Live Streams

Seinneadair Albais Citty Finlayson na Bliadhna le taic bhon Traditional Music and Song Association
Ellie Beaton

Bhidio-ciùil Trad na Bliadhna le taic bho Threads of Sound
Doddies Dream – Bruce MacGregor

Ceòl Traidiseanta sna Meadhanan le taic bho Shabhal Mòr Ostaig
Ceòl is Cràdh, Sgeul Media airson BBC ALBA

Ceòladair ‘Up and Coming’ na Bliadhna le taic bho Chonservatoire Rìoghail na h-Alba
The Canny Band

Oide Ciùil na Bliadhna le taic bho Iomairt Ciùil na h-Òige Alba Cruthachail
Craig Muirhead, Director of Piping and Drumming at Strathallan School

Clàr na Bliadhna le taic bho Birnam CD
Where the World Is Thin by Kris Drever

Chaidh Hands Up for Trad, a’ bhuidheann a tha a’ ruith nan duaisean agus a tha ga mhaoineachadh leis a’ Chrannchur Nàiseanta tro Alba Chruthachail a stèidheachadh ann an 2002, agus thathas ag amas air faicsinneachd agus cliù ceòl traidiseanta Albannach àrdachadh tro fiosrachadh, taiceachadh agus foghlamachadh luchd-ciùil, com-pàirtichean agus luchd-amhairc.

Thuirt Stiùiriche Cruthachail Hands Up for Trad Simon Thoumire: “Tha mi cho taingeil dhan a h-uile neach a bhòt agus a chum taic ris an luchd-ciùil agus an coimhearsnachd chultarach airson faireachdainn Duaisean Ciùil Traidiseanta MG ALBA 2021 a thoirt do dhaoine sna dachaighean aca fhèin. Tha e brosnachail agus urramach a bhith ag obair leis an uiread dhaoine agus coimhearsnachdan a tha cho dìoghrasach agus cruthachail, agus a tha a’ cumail orra dòighean a lorg a bhith nan lòchrain tro àm a tha cho dùbhlanach.”