Tha prògram aithriseach mun chòmhlan chliùiteach folk-rock Peat & Diesel air duais mhòr a bhuannachadh aig fèis film ann an New York.
Choisinn Peat & Diesel: That’s the Way We Do It! an duais airson Prògram Aithriseach Eadar-Nàiseanta As Fheàrr aig Williamsburg International Film & Music Festival, ann am Brooklyn, New York.
Air a riochdachadh le MacTV, lean am prògram an còmhlan à Leòdhas fhad ’s a bha iad a’ dol bho neart gu neart is iad a’ sìor chosnadh cliù dhaibh fhèin air thoiseach air a bhith a’ cur air bhog an dàrna clàr aca, agus cuirm shònraichte ann an talla-chuirm cho ainmeil ’s a tha ann, am Barrowland Ballroom ann an Glaschu.
Sa chòmhlan Peat & Diesel, tha an t-iasgair Calum ‘Boydie’ MacLeòid, an neach-dealain Innes Scott agus an dràibhear-bhana-lìbhrigidh Uilleam ‘Uilly’ MacLeòid, a tha air saoghal ciùil Alba a ghabhail thairis, a’ glacadh aire is aigne na dùthcha len cuid ciùil tarraingeach agus sgeulachdan inntinneach mu bheatha sna h-eileanan.
Bha am prògram air leth soirbheachail air BBC ALBA nuair a chaidh a shealltainn tràth sa Ghiblean, mar pàirt de fheasgar sònraichte Peat & Diesel a’ sealltainn an cuid ceòl agus an sgeulachd beatha. Fhuair na prògraman na h-àireamhan a bu mhotha de luchd-amhairc aig an t-seanail am bliadhna.
Thuirt Mairead Màiri Mhoireach, Ceannard BBC ALBA, a bha na h-Àrd Riochdaire air a’ phrògram: “Bha beachd againn gun robh am prògram gu bhith soirbheachail le luchd-amhairc BBC ALBA agus gu deimhinne bha. Fhuair sinn tòrr theachdaireachdan bho dhaoine mu cho math ’s a chòrd an dà phrògram riutha, am prògram aithriseach agus cuideachd a’ chuirm iongantach ann an Glaschu. Abair oidhche a bh’ ann air BBC ALBA!
“Tha sinn air ar dòigh gu bheil tàlant an luchd-ciùil agus luchd cruthachaidh phrògraman sna h-eileanan air an aithneachadh mar seo air ùrlar eadar-nàiseanta, fìor theisteanas gu bheil ùidh fharsaing ann an sgeulachdan ionadail.”
Thuirt Stiùiriche/Riochdaire a’ phrògraim, a tha air duais RTS Scotland a chosnadh cheana, Daibhidh Màrtainn: “Chan eil buidheann eile ann coltach ri Peat & Diesel agus bha deagh chraic ann a bhith còmhla riutha air an turas. Tha daoine air am beò-ghlacadh le Peat & Diesel agus tha e sgoinneil a bhith ann rin taobh fhad ’s a tha iad a’ sìor fhàs nas soirbheachaile.
“Tha iad a’ cur an cèill cultar na Gàidhlig agus nan eileanan, a’ measgachadh cuspairean a tha dha-rìreabh a’ buntainn ri daoine le ìomhaigheachd èibhinn, aotram. Cha robh duilgheadas sam bith an còmhlan a chlàradh agus feuchainn ri rudeigin fhaighinn a chòrdadh ris an luchd-amhairc.”
Tha BBC ALBA air mòran soirbheachas eadar-nàiseanta fhaicinn anns na bliadhnaichean mu dheireadh, le co-riochdachaidhean agus duaisean eadar-nàiseanta ann am pailteas, rud a tha na theisteanas do chàileachd agus ealantachd roinn riochdachaidh BBC ALBA.
Chaidh farpais nam filmichean goirid Gàidhlig, FilmG, a chur air bhog le aodann aithnichte bho shaoghal nam meadhanan Gàidhlig, a’ toirt seachad comhairle, cleasan, agus fiosracahdh mu chur a-steach airson farpais na bliadhna-sa ann am prògram a chaidh a shruthadh beò air loidhne.
‘S i neach-lìbhrigidh prògram ath-cleachdaidh BBC ALBA Dreach Ùr Shona Masson a bh’ aig stiùir an tachartais YouTube, anns an robh seisean Q&A bho sgoilearan a tha an dùil pàirt a ghabhail anns a’ cho-fharpais, sùil air ais air an cuid as fheàrr bho FilmG sna bliadhnaichean a chaidh seachad, agus foillseachadh ìomhaighean air leth brèagha airson cuspair na bliadhna-sa.
Tha 2020 air a bhith na bliadhna gun shamhla, agus bha aig cuspair FilmG na bliadhna-sa ri seo a fhreagairt – tha Èirich ag amas air filmeadairean a bhrosnachadh gus iad fhèin a thoirt an àrd a dh’aindheoin dùbhlain nam mìosan a chaidh seachad.
A bharrachd air an fharpais fhèin ga chur air bhog, dh’inns sgioba FilmG mu dheidhinn an t-sreath ùr FoghlamG, a tha na sreath de chlasaichean air leth bho phroifeasantaich a’ ghnìomhachais, a bheir an t-eòlas agus an stiùireadh a tha a dhìth orrasan a tha an dùil pàirt a ghabhail anns a’ cho-fharpais, gun fheum air uidheamhachd proifeasanta. Tha FoghlamG ri fhaotainn air seanail YouTube FilmG.
A bharrachd air seo uile taobh a-staigh fèill mhòr a’ phrògraim beò, thug sgioba FilmG an cothrom dha sgoilearan bho air feadh Alba ceistean a chur air Shona, a bhios cuideachd a’ stiùireadh prògraman air BBC ALBA, mu dheidhinn na Gàidhlig, a’ cruthachadh film, agus na meadhanan san fharsaingeachd.
Thuirt Shona Masson, a tha i fhèin air a bhith an sàs le iomadach film FilmG thar nam bliadhnaichean, an dà chui na h-òige agus na beatha proifeasanta: “Tha deagh fhios againn gu bheil e math dhuinn a bhith a’ cruthachadh agus a’ feuchainn rudan ùra, agus bheir FilmG an cothrom dhan a h-uile duine a dhol an lùib pròiseact cruthachail le bhith dèanamh film goirid. Tha sgeulachd aig a h-uile duine ri innse, mar sin, ma tha ùidh agaibh tha mi ‘n dòchas gum feuch sibh air film a dhèanamh airson FilmG am-bliadhna.”
Tha FilmG air a lìbhrigeadh le MG ALBA agus companaidh riochdachaidh CGS, a tha stèidhte air an Eilean Sgitheanach, gus fàs a bhrosnachadh ann an tàlant Gàidhlig sna meadhanan. Tha a’ cho-fharpais a nise anns an treasamh bhliadhna deug aice, agus tha i air a bhith na ùrlar do mhòran a tha a-nise ag obair taobh a staigh gnìomhachas nam meadhanan Gàidhlig.
Thuirt manaidsear a’ phròseict aig FilmG, Eoghan MacIllEathain: “Tha FilmG na rud cho mòr air mìosachan nan Gìadheal, agus gu h-àraid dh ana sgoiltean leis a bheil sinn an sàs, agus mar sin tha e na thlachd dhuinn gu bheil e air a bhith comasach a leithid a rud a lìbhrigeadh a-rithist ann na 2020.! Tha e cho cudromach do fhilmeadairean òga cruthachail a bhith a’ faicinn cò ris a tha e coltach a bhith ag obair nad phroifeasantach, agus gum bi cothrom aca ceistean a chur orra mun ghnìomhachas.”
Thuirt Murchadh MacSuain, Manaidsear Conaltraidh aig MG ALBA: “Tha sinn air leth moiteil às a’ bhuaidh maireannaich a th’ aig FilmG ann a bhith a’ piobrachadh is a’ toirt leasachadh air filmeadairean òga gus susbaint Gàidhlig a chruthachadh. Tha FilmG cho cudromach dhuinn agus tha sinn gu mòr a’ coimhead air adhart ri toradh na bliadhna-sa, oir tha na filmichean a’ sìor fhàs nas fheàrr gach bliadhna.”
Tha a’ cho-fharpais fosgailte suas gu 11 Dùbhlachd 2020. Faic barrachd aig www.filmg.co.uk agus air na meadhanan sòisealta FilmG.
Tha BBC ALBA air clàr an Fhoghair fhoillseachadh an-diugh le taghadh de phrògraman beairteach agus tarraingeach. (Diciadain 16 Sultain).
Tha an taghadh phrògraman a’ nochdadh dràma làidir trom-chùiseach, prògraman aithriseach cumhachdach, co-riochdachaidhean eadar-nàiseanta maiseach, ceòl air leth agus an cuid as fheàrr ann an spòrs nam ban beò ann an Alba. Agus le tàlant òg aig ceann BBC ALBA, tha rionnagan ùra gu bhith a’ boillsgeadh tro oidhcheannan dorcha an Fhoghair!
Thuirt Ceannard BBC ALBA, Mairead Màiri Mhoireach:
“Tha sinn air ar dòigh a bhith a’ sgaoileadh taghadh air leth de phrògraman as t-Fhoghar, a’ fàgail BBC ALBA mar an rogha sheanail do luchd-amhairc a tha measail air dràma tarraingeach, criomagan ciùil driùiteach, prògraman aithriseach inntinneach agus iomadachd an t-susbaint spòrs againn. Bu mhath leinn nan tigeadh sibh cruinn còmhla gus càrn mòr riochdachaidhean Albannach a choimhead as t-Fhoghar air BBC ALBA.”
Tha Bannan am measg nan rudan ùra inntinneach, le sgeulachdan làidir mu ghaol is briseadh-cridhe, rùintean dìomhair faireachail gan toirt am follais a dh’fhàgas crathadh air Camus, le stòraidhean uile gam fighe le chèile a tha a’ dèiligeadh le trioblaidean duilich is dorch.
Tha Tormod a’ faighinn brath gu bheil e na athair do neach nach robh fios aige mu dheidhinn, agus tha an sgoilear Ceitidh a’ cur dhealbhan neo-iomchaidh gu balach air an eadar-lìon. Ach, chan eil a h-uile nì mar bu chòir, agus tha Ceitidh air a fàgail a’ faireachdainn gu math aonranach. Tha an dràma cuideachd a’ dèiligeadh ri cùisean mòra mar a’ bhuaidh agus an sgrios a nì aillse, agus a h-uile nì a’ ruighinn àirde air latha mòr banais Mhàiri.
Tha BBC ALBA a’ cumail air le fòcas air spòrs nam ban ann an Alba, le tòrr mòr rugbaidh agus ball-coise beò air an t-seusan seo, le geamannan Sgioba Nàiseanta Albannach nam Ban airson nan Euro Qualifiers, barrachd gheamannan na bha ann a-riamh bho lìg na dùthcha nam ban, an SWPL, agus na geamannan aig Alba a tha air fhàgail, beò, bho Farpais nan Sia Dùthchannan nam Ban 2020 air an robh maille. Leanaidh prògram ùr dhidseatach spòrs nam ban air BBC ALBA 360 iad seo uile, agus mòran a bharrachd. Le Iona Ballantyne aig an stiùir, bidh 360 a’ gabhail a-steach agallamhan leis an fheadhainn as ainmeile ann an spòrs nam ban ann an Alba, le criomagan sònraichte agus seallaidhean air leth air cùl nan cùrtairean. Tha am prògram ri fhaotainn an dà chuid air Youtube BBC ALBA agus air bbc.co.uk/alba360.
Tha prògraman aithriseach tarraingeach mar shuaicheantas air clàr BBC ALBA. Tha an t-sreath Trusadh, a tha air duaisean a chosnadh a-cheana, a’ leantainn air le trusadh liriceach mu dheidhinn a’ gheamhraidh anns na h-eileanan, agus tha an craoladair Cathy NicDhòmhnaill a’ tadhal air Earra-Ghàidheal gus sgrùdadh a dhèanamh air teamannan agus samhlachas an nobhail Albannach le Robin Jenkins, ann an Sàr-Sgeòil: The Cone-Gatherers, anns a bheil sgeulachd dhorch is thoinnte mu dà bhràthair a bhios a’ togail dhuircean-ghiuthais airson iomairt coilltearachd an dàrna cogaidh.
’S e co-riochdachadh maiseach is tarraingeach a th’ anns an Taistealaiche / The Far Traveller, air a dhèanamh ann an co-bhann eadar BBC ALBA agus Innis Tìle airson a’ chiad uair. Innsidh am prògram seo sgeulachd an Lochlannaich ghaisgeil, Gudrid, ogha tràill Albannach a chaidh tarsainn a’ chuain shiair 8 tursan agus aig an robh a’ chiad leanabh Eòrpach ann an Ameireaga a Tuath. Le ath-chleasachd dràmatach, tha sgeulachd tè de na boireannaich as aithnichte ann an Sagas Innis Tìle air a toirt beò ri taobh co-theacsa eachdraidheil.
Le gàirdeachas agus innleachdas Mòd gun shamhla, thèid Am Mod Nàiseanta Rìoghail 2020 a chruthachadh agus a sgaoileadh thairis air an t-seachdain a bha an dàn dhan Mhòd san Dàmhair. Tha taisbeanadh ciùil, cuimhneachain agus òrain air a ghealltainn, leis na ceudan de chom-pàirtichean de gach aois a’ gabhail pàirt ann an comharrachadh sònraichte le Cathy NicDhòmhnaill ga lìbhrigeadh gach oidhche.
Faodaidh luchd-amhairc a dhol air turas air feadh Alba a’ leantainn bheataichean fhad ’s a tha iad a’ frithealadh bheathaichean beaga is mòra agus uaireannan fiadhaich ann an Vets: Gach Creutair Beò. Am measg nan stòraidhean, tha pug a tha feumach air obair-lannsa gu math cunnartach, dithis chub-leòmhainn nach eil ach 9 seachdainean a dh’aois a tha a’ faighinn an cuid banachdaichean, agus àm breith nan uan gu math trang.
Gheibh còcairean èasgaidh brosnachadh bho Griogair MacLeòid ann an Fuine is e gan treòrachadh tro thaghadh de reasabaidhean traidiseanta Albannach agus measgaichean ùra inntinneach, bho dhachaigh air eilean Leòdhais.
Tha rudan ann dhan fheadhainn bheaga cuideachd, le dealbhan-beò uamhraidh snog Port Pàipeir agus Rita is Crogall a’ tighinn gu BBC ALBA airson a’ chiad uair. Tha Port Pàipeir a’ cleachdadh cleasan ùra ‘papermotion’ agus ’s e nighean òg a th’ ann an Rita le caraid a tha eagalach fhèin acrach, Crogall an crogall, a tha fuireach, tomhais càite…? Anns an amar-nighe!
Tha prògraman BBC ALBA uile rim faicinn beò air iPlayer a’ BhBC agus às dèidh làimh airson 30 làithean. Air na meadhanan sòisealta, tha BBC ALBA a’ cumail air a’ fàs a thaobh luchd-amhairc, a’ toirt susbaint ùr dha luchd-amhairc ùr a tha an sàs nas motha na bha a-riamh air Facebook, Twitter agus Instagram, agus air a chur air bhog am bliadhna, an seanail Youtube, a tha làn susbaint anabarrach math, sean is ùr.
Tòisichidh prògraman foghair BBC ALBA Diardaoin, 17 Sultain.
Thèid boireannaich spòrs na h-Alba agus an cuid sgeulachdan cumhachdach a thaisbeanadh anns a’ phrògram, agus bidh e ri fhaotainn an dà chuid air YouTube BBC ALBA agus air làrach-lìn a’ BhBC.
Tha BBC ALBA ga shònrachadh fhèin mar dhachaigh spòrs nam ban ann an Alba, agus tha am prògram, 360, a’ riochdachadh tuilleadh ion-ionmhas luachmhor a thaobh craoladh spòrs nam ban ann an Alba.
Tha am fiosrachadh seo a’ tighinn goirid às dèidh dhan t-sianal aontachadh dùblachadh a dhèanamh air na bhios ri fhaicinn de lìog bhall-coise nàiseanta nam ban ann an Alba, ann an aonta le Scottish Women’s Football.
Thèid a’ chiad earrann den t-sreath ùr a chur air bhog air Diardaoin, 20 Lùnastal aig 8f.
’S i Iona Ballantyne a bhios aig stiùir a’ phrògraim, agus ’s ann air prìomh spòrs BBC ALBA – ball-coise, rugbaidh, agus iomain as motha a bhios am prògram a’ coimhead.
Thuirt Iona (26) à Glaschu; “Tha e air leth math a bhith an sàs sa phrògram ùr adhartach seo bho BBC ALBA, a’ chiad phrògram de leithid ann an Alba.
“Bhiodh m’ athair gam thoirt fhèin is mo phiuthar gu geamannan ball-coise nuair a bha sinn na b’ òige, agus mar sin tha mi a-riamh air a bhith dèidheil air spòrs.
“B’ àbhaist dha bhith gam thogail shuas gus suidhe air an rèile, agus bha triop ann nuair a thug cluicheadair dhomh am bàla gus a bhualadh air ais thuca le mo cheann, agus mar sin tha cuimhneachan snog agam bho m’ òige. Tha cuimhne ’am air dealas m’ athar do spòrs, agus chan fhàg sin mi gu bràth.
“Tha mi ’n dòchas gun toir 360 breab dha spòrs nam ban ann an Alba, gum faigh e an ùrlar air a bheil e airidh. Tha atharrachaidhean a’ gabhail àite an-dràsta gun teagamh, agus tha e mìorbhaileach a bhith mar phàirt den sin.”
Bidh 360 a’ comharrachadh an tàlant anabarrach a tha ann an Alba agus nas fhaide air falbh, agus a’ togail air cùisean an latha an-diugh.
An lùib a’ phrògraim, bidh agallamhan ann leis na h-ainmean as motha ann an saoghal spòrs nam ban Albannach, criomagan sònraichte agus sùil air cùl nan cùirtearan.
Anns a’ chiad earrann de 360, gheibhear sùil air Glasgow City agus an gèam a tha air thoiseach orra an aghaidh Wolfsburg anns a’ chairteal-chuairt dheireannach den UEFA Women’s Champions League. Thèid an geama sin a shealltainn beò air BBC ALBA Dihaoine 21 Lùnastal – an latha às dèidh a’ chiad earrann de 360.
Gheibh an luchd-amhairc facal bho Angel City, an sgioba ùr National Women’s Soccer League (NWSL) ann an Los Angeles, agus an sgiobair à Afraga a Deas Janine Van Wyk.
Aig baile ge-tà, gheibh Iona a-mach mar a tha clubaichean SWPL air a bhith ag ullachadh gus faighinn air ais a chluich agus còmhla rithe san stiùdio bithidh Gemma Fay, a bha na cluicheadair-gleidhidh do dh’Alba agus a tha a-nise os cionn boireannaich agus caileagan aig Scottish Rugby.
Thuirt Iseabail Nic an t-Sagairt, Stiùiriche Susbaint Ioma-Ùrlair MG ALBA, a tha na chom-pàirtiche air an t-sianail: “Tha sinn moiteil a bhith a’ neartachadh ar cuid susbaint a thaobh spòrs nam ban ann an Alba le 360.
“Cuiridh am prògram seo taobh beairteach eile a fhreagras air an t-susbaint fharsaing a thaobh geamannan beò na seanail, agus tha sinn gu mòr airson ’s gum bi daoine air an tàladh thuige.
“Tha àireamhan luchd-amhairc a tha a’ cleachdadh ùrlaran didseatach a’ sìor dhol am meud, a’ gabhail a-staigh YouTube, agus tha sinn gu math toilichte a bhith a’ priobrachadh barrachd susbaint spòrs nam ban anns an riochd seo.
“Tha 360 a’ toirt dhuinn cothrom inbhe spòrs nam ban àrdachadh, agus dearbhadh gu bheil susbaint BBC ALBA air ùrlaran didseatach, le stuth iomchaidh aig sàr ìre.”
Tha 360 ri fhaicinn air YouTube (YouTube.com/bbcalba) agus air làrach-lìn a’ BhBC aig bbc.co.uk/alba360.
’S dòcha nach eil sinn ag ullachadh ar teantaichean agus ar n-aodach-fèise ach tha BBC ALBA a’ dèanamh cinnteach gum bi ceòl gu leòr againn thairis air an t-samhradh.
Le fèisean agus cuirmean-ciùil toirmisgte, tha BBC ALBA gu bhith a’ tabhainn taghadh air leth de phrògraman-ciùil ùra airson nan oidhcheannan fada samhraidh.
A bharrachd air ceòl ùr sònraichte, thèid na criomagan as fheàrr bho thaghadh fhèisean thar nam bliadhnaichean a shealltainn.
Tha BBC ALBA air a bhith aig an fhìor thoiseach a thaobh a bhith ag atharrachadh susbaint gus freagradh air na suidheachaidhean neo-àbhaisteach seo, agus air a bhith ag obair gu sgiobalta gus cuirmean ciùil ‘virtual’ a chur air dòigh bhon taigh, agus chan e a-mhàin le luchd-ciùil Albannach, ach luchd-ciùil bho air feadh an t-saoghail.
Thuirt Mairead Chamshron, Deasaiche Seanail aig MG ALBA: “Nuair a bha fios againn nach robh e gu bhith comasach dhuinn a bhith a’ craoladh beò bho fhèisean ciùil agus cuirmean, ghluais sinn gu sgiobalta gus meòrachadh air dòighean a leigeadh leinn leantainn air adhart ann a bhith a’ toirt fealla-dha agus ceòl fèise don luchd-amhairc againn.
“Bha sinn airson prògraman-ciùil a chruthachadh a bhiodh fhathast a dh’fhaodadh an luchd-amhairc a choimhead bhon dachaigh, ach leis an spiorad choimhearsnachd agus co-eòlas a gheibhear aig tachartasan beò.”
’S iad dithis a tha aithnichte aig fèisean ciùil air BBC ALBA, Fiona NicChoinnich agus Niall Iain Dòmhnallach a bhios a’ toirt faireachdainnean na fèise dhan luchd-amhairc, is iad ann an cofhurtachd gàrradh Fiona.
Ann am Belladrum 2020: Air Chuairt, bidh measgachadh de cheòl ùr agus ceòl bhon tasglann air a thaisbeanadh, le program sònraichte nas tràithe air an fheasgar, a’ sgrùdadh na tha a’ dèanamh na fèise sin cho sònraichte.
Chithear clàraidhean sònraichte de Edwyn Collins, Julie Fowlis, Mànran, Rachel Sermanni, Peat & Diesel, The East Pointers agus KT Tunstall, agus cuid de na prìomh chluicheadairean bho Fhèis Belladrum thar nam bliadhnaichean.
Nochdaidh Fèis Chiùil Thiriodh 2020: Air Chuairt ceòl ùr bho Skerryvore, Be Charlotte agus Callum Beattie, a bharrachd air taghadh-ciùil bhon tasglann, ceòladairean Thirisdeach agus na pìosan as fheàrr bho na fèisean.
Bidh Fiona agus Niall Iain cuideachd aig stiùir prògram fèise sònraichte aig Tide Lines, le ‘cuirm’ às aonais luchd-amhairc aig SWG3 agus ceòl eile air a dhèanamh aig astar sòisealta sna dachannan aca fhèin.
Tha an còmhlan-ciùil folk-rock-pop Tide Lines air soirbheachas a choisinn o chionn ghoirid leis an dàrna chlàr aca a’ nochdadh sna UK Album Charts agus a’ ruigsinn a’ chiad àite ann an clàr oifigeil Albannach.
A’ cur crìoch air samhradh chiùil BhBC ALBA tha cruinneachadh prògraman-ciùil le tarraing farsaing.
Bheir Ceòlas | A’ Chèilidh Mhòr an luchd-amhairc air turas a dh’Uibhist gus nochdadh aig cèilidh ‘virtual’ le cuid den phrìomh chluicheadairean agus oidean aig an fhèis cultural ceòlmhor ann an Uibhist a Deas.
Bidh cothrom eile ann cuideachd prògraman mìorbhaileach Peat & Diesel a bh’ air an craoladh na bu thràithe air a’ bhliadhna, agus program eile sònraichte de phrìomh thachartasan a chlàradh thairis air bliadhna le aon de na tàlantan as gealltanaiche ann an saoghal ciùil na h-Alba, Cailean MacLeòid, bho bhith a’ toirt taic do Robert Plant aig an 02 gu fèis ciùil SXSW ann an Texas. Tha samhradh ciùil BBC ALBA air thòiseachadh mar-thà, le sreath de ochd prògraman Ceòl Dùthchasach/Ken Burns’s Country Music a bhios a’ sgrùdadh cò às a thàinig ceòl dùthchasach, le Johnny Cash, Willie Nelson, Dolly Parton, Emmylou Harris agus Garth Brooks a’ nochdadh ann, am measg tòrr eile.
Ceòl Dùthchasach/Ken Burns’s Country Music – a’ tòiseachadh Dihaoine 3 Iuchar, 9f
Fèis Chiùil Thiriodh 2020: Air Chuairt – Disathairne 11 Iuchar, 9f
Colin MacLeod – An Ceòl – Diardaoin 16 Iuchar, 10f
Ceòlas| A’ Chèilidh Mhòr – Dihaoine 17 Iuchar, 8f
Peat & Diesel: That’s the Way we do it! – Disathairne, 18 Iuchar, 9f
Peat & Diesel: From the Barrow to the Barrowlands – Disathairne 18 Iuchar, 10.30f
Tide Lines: Air Chuairt – Disathairne 25 Iuchar, 9f
Belladrum 2020: Air Chuairt – Disathairne 1 Lùnastal, 9f
Tha MG ALBA agus am BBC air ainmeachadh gun tabhann BBC ALBA cruinneachadh de phrògraman às aonais fo-thiotalan air iPlayer a’ BhBC, a’ leantainn soirbheachas greisean deuchainn.
Ann an 2019 chaidh an t-sreath dràma aithnichte Bannan air fad a chuir air an iPlayer san dreach seo, agus tro Covid-19 tha goireasan foghlaim na seanail air a bhith rim faotainn san dòigh seo cuideachd. Togaidh a’ cho-bhanntachd air sin gus tuilleadh phrògraman gun fo-thiotalan a chur air an iPlayer.
Bidh seo a’ tabhann barrachd roghainnean do luchd-amhairc BBC ALBA fhad ’s a tha a’ cho-bhanntachd cuideachd a’ gabhail cheumannan a dh’ionnsaigh fo-thiotalan roghainneil tro ghoireasan teicnigeach, iPlayer a’ BhBC nam measg.
Thuirt Stiùiriche Susbaint Ioma-Ùrlair MG ALBA, Iseabail Nic an t-Sagairt: “Tha sinn a’ sireadh fuasglaidhean air an iPlayer do luchd-coimhid gus a bheil roghainn aca fo-thiotalan a chur dheth an sin. San eadar-ama, faodaidh sinn iPlayer a’ BhBC a chleachdadh airson cruinneachadh de phrògraman gus barrachd roghainn a thoirt chun luchd-amhairc. Thathas ga chleachdadh aig an àm seo airson stuthan Foghlaim gus taic a thoirt do theaghlaichean tro Covid-19 ach bidh sinn ga chleachdadh airson stuthan eile às aonais fo-thiotalan cho luath ’s a ghabhas, mar a rinn sinn le sreath iomlan Bannan ann an 2019.”
Tha Cathraiche MG ALBA air ainmeachadh gu bheil sreath de chòmhraidhean ro-innleachdail air a bhith a’ gabhail àite le fòcas air na h-amasan agus na dùilean airson àm ri teachd craoladh Gàidhlig.
Tha Riaghaltas na h-Alba a’ stiùireadh nan còmhraidhean seo a tha cuideachd a’ toirt a-steach Riaghaltas na RA, Ofcom agus am BBC.
A’ sgrìobhadh ann an Aithisg Bhliadhnail na buidhne airson 2019-20, a chaidh fhoillseachadh an-diugh, tha an Cathraiche Allan Dòmhnullach a’ mìneachadh lèirsinn dàna MG ALBA gus slighe shoilleir a thogail, stèidhichte air ‘com-pàirteachas agus co-obrachadh’ ach aig an aon àm tha e mothachail air na dùbhlain mòra a tha dualtach a bhith mu choinneimh roinn nam meadhanan anns na deich bliadhna air thoiseach.
Tha aithisg an là an-diugh cuideachd a’ nochdadh gu bheil ro-innleachd MG ALBA gus lìonra de chom-pàirteachasan co-riochdachaidh eadar-nàiseanta a thogail air toradh mòr a thoirt air seilbheach. Airson seilbheach de £635,000, tha BBC ALBA air a bhith comasach air £3.1m a bharrachd de shusbaint ùr a chraoladh.
Tha na dàimhean sin cuideachd air àrd-ùrlar a thoirt don t-seanail aig ìre eadar-nàiseanta, nam measg na dh’fhoillsich MG ALBA an t-seachdain-sa chaidh gu bheil naoi dùthchannan a’ co-roinn susbaint BBC ALBA as t-samhradh.
A dh’aindeoin soirbheachas an dòigh-obrach chruinneil seo, leig tabhartasan iomlan MG ALBA agus am BBC 1.8 uair de phrògraman ùra gach là a chuir air an t-seanail, an coimeas ri 1.9 uairean a’ bhliadhna roimhe.
Tha figearan luachaidh an luchd-amhairc Gàidhlig airson BBC ALBA air a dhol suas bliadhna an dèidh bliadhna (8.5/10 an aghaidh 8.4/10), mar a bha figearan luchd-amhairc nàiseanta (7.7/10 an aghaidh 7.4/10). Thuit ruigsinneachd loidhneach an luchd-amhairc Gàidhlig beagan gu 56.9% (59.4%) agus thuit ruigsinneachd luchd-amhairc nàiseanta beagan gu 9.7% (10.3%).
Gu cudromach, ge-tà, tha MG ALBA a’ leantainn air adhart a’ togail dòigh-obrach ioma-ùrlair, le toraidhean soirbheachail. Dhaingnich fastadh Iseabail Nic an t-Sagairt mar chiad Stiùiriche Susbaint Ioma-ùrlair na buidhne dòigh-obrach a tha air àrdachadh fhaicinn ann an seallaidhean air iPlayer a’ BhBC (5%) agus fàs 79% thairis air àrd-ùrlaran sòisealta agus didseatach.
Tha prògraman beò air a bhith nam pàirt mhòr de ro-innleachd MG ALBA airson BBC ALBA. Tha prògraman ciùil ùra aig cridhe a’ chlàir, le Belladrum, Na Trads, Cèilidh na Bliadhn’ Ùire, Còisir Eurovision, TRNSMT agus Ceòladair Traidiseanta Òga na Bliadhna aig BBC Radio Scotland, duaisean ciùil Gradam Ceoil, Celtic Connections agus Seirm uile a’ còrdadh ris an luchd-amhairc.
Dhaingnich an t-seanail cuideachd a suidheachadh mar dhachaigh spòrs nam ban ann an Alba, a’ craoladh geamannan na h-Alba aig Cupa Cruinne FIFA nam Ban, ball-coise Eòrpach nam ban agus a’ sealltainn geamaichean ball-coise nam ban air an cluich aig an taigh a thuilleadh air rugbaidh eadar-nàiseanta agus geamaichean air an cluich aig an taigh agus croladh.
Chunnaic LearnGaelic, a chuir làrach-lìn ùr air bhog na bu thràithe air a’ bhliadhna, àrdachadh iongantach de 43% anns an luchd-cleachdaidh aca.
Thuirt Cathraiche MG ALBA, Ailean Dòmhnullach:
“Tha Aithisg Bhliadhnail na bliadhna seo a’ daingneachadh nan dùbhlain mòra a tha mu choinneimh MG ALBA, gu sònraichte nuair a thig e gu bhith a’ lìbhrigeadh ar com-pàirteachas le BBC ALBA. Is e an fhìrinn nuair a bhios buidseatan a’ teannachadh ann an da-rìribh, feumaidh sinn a bhith nas innleachdaiche a thaobh mar a chruthaicheas sinn prògraman ùra.
“Tha e na thogail dhuinn gu bheil sinn a’ lìbhrigeadh susbaint shònraichte ioma-ùrlair, a’ togail luchd-amhairc didseatach, a’ meudachadh luachadh an luchd-amhairc, agus a’ brosnachadh barrachd dhaoine na bha a-riamh a dhol an sàs leis a’ Ghàidhlig.
“Tha mi a’ cur fàilte air conaltradh dìreach le Riaghaltas na h-Alba, Riaghaltas na RA, Ofcom agus am BBC a tha a’ toirt dòchas dhuinn gun urrainn dhuinn slighe a lorg a chuidicheas le bhith a’ lìbhrigeadh modail cruth atharrachaidh a tha riatanach gus cuideachadh le bhith a’ daingneachadh an àm ri teachd as soilleire a tha comasach do na Meadhanan Gàidhlig.
“Is e ar n-amas dèanamh cinnteach gu bheil slighe shoilleir le goireasan gu leòr stèidhichte air com-pàirteachas agus co-obrachadh, làidir gu leòr gus dèiligeadh ris na dùbhlain agus na cothroman a bhios ann anns na deich bliadhna a tha romhainn ann an àrainneachd mheadhanan a tha gu math caochlaideach”.
Thuirt Dòmhnall Caimbeul, Àrd-Oifigear MG ALBA:
“Tha na còmhraidhean mu Chraoladh Seirbheis Poblach cudromach airson nam meadhanan Gàidhlig san àm ri teachd airson iomadach adhbhar, nam measg maoineachadh a’ BhBC san àm ri teachd agus an solar poileasaidh a tha riatanach airson craoladh Gàidhlig.
“Anns a’ bhliadhna a tha romhainn, cuiridh sinn seachad cuibhreann sònraichte de ar n-ùine agus goireasan gus bunaitean poileasaidh nam meadhanan Gàidhlig a shoilleireachadh agus a neartachadh anns an àrainneachd mheadhanan ioma-chruth seo a tha a’ sìor fhàs measgaichte agus farpaiseach.
“Leanaidh sinn oirnn a’ sireadh làn chinnt mu mhaoineachadh gus seirbheis meadhanan Gàidhlig ioma-chruth a lìbhrigeadh san àm ri teachd, a’ togail air na h-ìrean àrda de shàsachd susbaint gus buaidh luchd-amhairc, cànan, cultar, agus cùisean sòisealta agus eaconamach a mheudachadh.
Tha àireamhan luchd-cleachdaidh an làraich LearnGaelic air dùblachadh tron ghlasadh-sluaigh, ri linn barrachd iarrtas airson na Gàidhlig.
Le fèin-leasachadh, agus gu sònraichte ionnsachadh cànain, a’ faicinn meudachadh mòr ann an ùidh thar nam beagan mhìosan a chaidh seachad, tha MG ALBA, aon de na compàirtichean aig LearnGaelic agus a tha a’ lìbhrigeadh na làraich, àireamhan cho àrd ’s a bha ann a-riamh ainmeachadh.
Chleachd còrr air 114,000 neach LearnGaelic bho thoiseach a’ ghlasadh-sluaigh, a dhà uimhir na bha de luchd-labhairt na Gàidhlig ann a rèir a’ chunntas-sluaigh mu dheireadh.
Thuirt Eilidh Lewsey, Deasaiche LearnGaelic: “Tha sinn air am fàs as motha fhaicinn a thaobh nan goireasan do luchd-tòiseachaidh, leithid nan duilleagan Gaelic Sounds agus Fichead Facal (liostaichean briathrachais). Tha An Litir Bheag, litir ghoirid a tha ag amas air ar luchd-ionnsachaidh, ceangailte gu mòr ris an fhaclair againn agus tha e air fàs sònraichte fhaicinn. Tha am Faclair againn gu cunbhalach a’ fàs nas làidire, agus tha sinn air ar dòigh gu bheil an dà chuid luchd-ionnsachaidh agus fileantaich a’ leantainn orra ga chur gu feum.”
Le Gàidhlig na h-Alba ri faighinn air an app ionnsachadh cànain Duolingo bhon uiridh, tha ùidh mhòr air nochdadh anns a’ chànan thairis air diofar ùrlaran didseatach.
Chaidh dreach ùr a thoirt air an làrach an-uiridh, agus tha iomairtean air na meadhanan sòisealta air cuideachadh le bhith a’ brosnachadh luchd-cleachdaidh a bhith a’ gabhail nan ciad-cheumannan ann a bhith ag ionnsachadh a’ chànain.
Bha beagan Gàidhlig aig Nicky MacCrimmon (36), à Dùn Dè, nuair a bha e na bhalach òg, ach chaill e sin nuair a chaidh e gu foghlam tro mheadhan na Beurla. Às dèidh 30 bliadhna, chuir e roimhe fhèin a togail a-rithist, agus bidh e a’ cleachdadh làrach LearnGaelic gus cur ris na sgilean aige.
Thuirt e: “Tha e dìreach do-chreidsinneach na tha de stuth air an làrach-lìn agus cho furasta ’s a tha e a ruighinn. Tha mi a’ cleachdadh tòrr de na goireasan airson luchd-tòiseachaidh oir tha iad cho dathte agus làn dhealbhan agus, mar neach-ionnsachaidh, tha thu a’ faighinn dìreach na tha a dhìth ort.
“Cha chòrdadh e rium a bhith ag ionnsachadh na Gàidhlig cho mòr mura b’ e LearnGaelic. ’S dòcha gun toirinn orm fhèin faighinn troimhe ach cha bhiodh e idir cho tlachdmhor. Tha e air a bhith air leth feumail dhomh”.
Tha an seinneadair Gàidhlig, Josie Duncan, bhon chòmhlan Inyal, air a bhith a’ clàradh sreath cunbhalach tron ghlasadh-shluaigh air a bheil “Learn a Gaelic song”.
Thuirt Josie: “Tha e air a bhith na thlachd dhomh a bhith comasach òrain a theagasg agus a bhith ann an conaltradh le daoine tron ghlasadh-shluaigh le LearnGaelic. Tha ceòl na mheadhan cho cudromach, agus ’s dòcha gu bheil e fiù ’s nas cudromaiche an-dràsta. Tha e cho math a bhith a’ faicinn mar a tha daoine a’ dèiligeadh ris na bhidiothan, ’s e rud air leth math a th’ ann a bhith a’ faicinn nan dreachan aca fhèin air na h-òrain.”
Air a chruthachadh ann an 2011, ’s e caraid air-loidhne do luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig a th’ ann an LearnGaelic, le innealan agus goireasan a tha gu feum aig gach ìre comais.
Tha LearnGaelic na cho-bhanntachd eadar MG ALBA, Bòrd na Gàidhlig, am BBC, Bòrd na Ceiltis (Alba) agus Sabhal Mòr Ostaig.
Thèid dà shreath BBC ALBA a shealltainn ann an naoi diofar dùthchannan as t-samhradh.
Chaidh San Fhuil, sreath aithriseach a’ leanas a’ bhliadhna chroitearachd ann an Uibhist a Deas, agus an t-sreath-ciùil Port a thaghadh le grunn dhùthchannan Eòrpach, a thuilleadh air Cùba, mar phàirt de dh’iomairt eadar-nàiseanta gnìomhachais ri linn suidheachadh Covid-19.
Le lùghdachadh ann an comas riochdachaidh, chuir an An t-Aonadh Craolaidh Eòrpach (EBU) gairm a-mach a’ tarraing air dùthchannan air feadh an t-saoghail an t-susbaint aca fhèin a sgaoileadh, gus a’ bheàrn ann am prògraman a lìonadh.
Tha fèill farsaing ga dhèanamh air prògraman BBC ALBA, leis an dà shreath Ghàidhlig gu bhith air an sealltainn anns a’ Ghrèig, anns a’ Bhulgair, agus ann an Albàinia.
Chaidh San Fhuil cuideachd a thaghadh le craoladairean Pòlannach, Romàineach agus Cròthaiseach, agus thèid Port, an t-sreath ciùil anns an nochd an dà sheinneadair chliùmhor Julie Fowlis agus Muireann NicAmhlaoibh, a shealltainn anns an Ucràin, A’ Mhasadon a Tuath agus ann an Cùba.
Tha MG ALBA, a’ bhuidheann a tha a’ ruith BBC ALBA ann an co-bhanntachd leis a’ BhBC air soirbheachas fhaicinn o chionn ghoirid bho bhith ag obair le craoladairean eadar-nàiseanta, agus iad a’ togail duais an t-seachdain-sa chaidh aig fèis Prix Jeunesse airson fear de na prògraman co-obrachail aca.
Thuirt Mairead Chamshron, deasaiche seanail aig MG ALBA: “Tha an luach a bharrachd a tha ri fhaighinn bho cho-bhanntachdan eadar-nàiseanta na fhìor deagh bhrosnachadh do riochdairean neo-eisimeileach taobh a-staigh roinn nam meadhanan Gàidhlig. Tha e mìorbhaileach susbaint Gàidhlig fhaicinn anns gach ceàrnaidh den t-saoghal, a’ cruthachadh cheanglaichean ùra agus a’ dearbhadh càileachd susbaint BBC ALBA, agus tàlant nan riochdairean againn.”
Thairis air na ceithir bliadhna mu dheireadh, tha BBC ALBA air luach fhaighinn bho aontaidhean co-obrachail agus co-mhaoineachaidh, le dùthchannan air feadh an t-saoghail leithid Sìona agus Coirèa a Deas, agus gu sònraichte ann an co-bhanntachd le buill an EBU.
Ann an 2019 a-mhàin, fhuair luchd-amhairc BBC ALBA buannachdan luach £3.1m ann am prògraman a bharrachd ri linn seilbheach co-mhaoineachaidh agus co-obrachaidh.
Bha BBC ALBA cuideachd ag obair còmhla ris an EBU sa chiad oidhirp aig Alba ann an co-fharpais nan còisirean Eurovision, agus le bhith a’ cruthachadh prògraman cloinne a tha air duaisean a chosnadh tro bhith a’ gabhail pàirt ann an sgeamaichean iomlaid prògraman aithriseach agus dràma.
Thuirt am filmeadair Beatrix Wood a tha stèidhte ann an Uibhist a Deas, agus a bha na stiùiriche/riochdaire air San Fhuil: “Tha e sgoinneil gu bheil buill an EBU air atharrachadh ann an dòigh cho math gus dèanamh cinnteach gum faigh an luchd-amhairc aca air farsaingeachd de phrògraman fhaicinn fhathast. Tha sinn air ar dòigh gum bi San Fhuil ri fhaotainn le luchd-amhairc nas fharsaing agus eadar-nàiseanta. Tha sgeulachdan maireannach muinntir Uibhist Deas agus an cuid àbhachdas is seasmhachd aig cridhe an t-sreath seo a’ tabhainn rudeigin dòchasach don luchd-amhairc an-dràsta, a bharrachd air an dibhearsain a gheibh iad leis na seallaidhean iongantach a nochdas ann.”
Thuirt Alasdair MacCuish, aig a bheil Beezr Studios, a riochdaidh Port; “Tha e sònraichte gu bheil sreath leithid Port gu bhith air fhaicinn le luchd-amhairc cho iomadach is farsaing. Bha e na urram a bhith ag obair leis an luchd-ciùil mhìorbhaileach a chruthaich an ceòl drùidhteach san t-sreath, agus tha e na theisteanas do ìre agus buntainneas an ciùil gu bheil na h-uiread de dhùthchannan san EBU air Port a thaghadh airson nan seanailean aca fhèin.”
LOOKS Film &TV Prod. GmbH: “Der Krieg und Ich” (AT): im VG Calum (Ruairidh Harris), Komparsen; Fotos: © bei Andreas Wünschirs (awuenschirs@me.com)
Tha prògram chloinne aithriseach, ag innse sgeulachd Blitz a’ Bhruach Chluaidh bho shealladh bhalach òg le Gàidhlig, air duais a chosnadh aig Prix Jeunesse, aon de na fèisean eadar-nàiseanta as cliùitiche a th’ ann airson a bhith a’ brosnachadh telebhisein do dhaoine òga.
A’ gleidheadh duais anns an roinn 11-15, tha Gaisgich Òga an Dàrna Cogaidh, (no Kids of Courage mar a th’ air anns an Roinn Eòrpa), ag innse sgeulachdan clann an dàrna cogaidh às Roinn Eòrpa agus nas fhaide air falbh, le an cuid leabhraichean-latha agus litrichean gan cleachdadh gus an saoghal aca a thoirt beò tro sheallaidhean dràma, eachdraidheil, agus feadhainn ath-chruthaichte.
Tha an t-streath de ochd phàirt stèidhichte air seallaidhean sònraichte, leithid saighdearan òga Gearmailteach, beatha ann an ‘ghetto’ Iùdhach, agus tha prògram BBC ALBA stèidhichte air na làithean sònraichte eadar Màrt 13 agus 14 ann an 1941, nuair a leig na Gearmailtich na mìltean de bhomaichean dheth air Bruach a’ Chluaidh – a’ cur am baile air fad na theine.
Nochdaidh bdeugiare òg le Gàidhlig anns an sgeulachd seo, agus tha obair sàbhaladh beatha clann bho sheirbheis smàlaidh a’ bhaile ga thoirt am follais ann. ’S e Fire Guard Messengers a bh’ aca orra seo, agus ’s iadsan a bhiodh a’ toirt brath do na sgiobannan teasairginn, gus innse dhaibh cò na rathaidean a bha dùinte agus cò na taighean a bh’ air am spreadhadh.
Tha BBC ALBA air a bhith an sàs ann an iomadh co-obrachadh eadar-nàiseanta o chionn ghoirid, ro-innleachd a bha soirbheachail ann a bhith a’ toirt susbaint a tha a’ cosnadh dhuaisean chun an luchd-amhairc agus aig an aon àm, a’ toirt a’ Ghàidhlig gu luchd-amhairc dhùthchannan eile.
Thuirt Mairead Chamshron, Deasaiche Seanail aig MG ALBA a tha a’ lìbhrigeadh BBC ALBA ann an co-bhanntachd leis a’ BhBC: “’S e pròiseact air leth math agus co-obrachail a bh’ ann an Gaisgich Òga an Dàrna Cogaidh, le buannachdan mìorbhaileach do BhBC ALBA mar chom-pàirtiche co-obrachaidh. A bharrachd air a bhith a’ toirt eachdraidh an dàrna cogaidh beò don luchd-amhairc againn, fhuair cleasaichean òga Gàidhlig, agus feadhainn le eòlas a-cheana, an cothrom obrachadh air dràma air ùrlar Eòrpach. Meal a naidheachd air a h-uile com-pàirtiche a bha an sàs ann.”
Bha Gaisgich Òga an Dàrna Cogaidh na cho-obrachadh eadar LOOKSfilm, SWR agus Toto Studio, agus chaidh a chraoladh anns a’ Ghearmailt, anns an Fhraing, anns a’ Phòlainn, ann am Poblach na Seice agus anns an Rìoghachd Aonaichte. Chaidh an tionndadh Gàidhlig a riochdachadh le Solus Productions ann an Glaschu.
Chaidh Bunait Prix Jeunesse a stèidheachadh ann an 1964 leis an amas a bhith ag adhartachadh càileachd ann an telebhisean chloinne air feadh an t-saoghail, le bhith a’ stèidheachadh na fèis dà-bhliadhnail Prix Jeunesse Eadar-nàiseanta.
Ri linn staing Covid-19, chaidh fèis na bliadhna seo a chumail air-loidhne eadar 5mh agus an 11mh den Ògmhios 2020.
