Bidh seinneadar le buntainneas Albannach agus Nigèiriach aig a bheil a’ Ghàidhlig a’ sgrùdadh an dàimh aice fhèin ri cultar agus eachdraidh na Gàidhlig ann am prògram aithriseach ùr air BBC ALBA.

Bheir Cass Ezeji, 27, sealladh pearsanta de a beatha seachad ann an Trusadh: Afro-Gàidheil – Afro-Gaels, is i a’ feuchainn ri a h-àite a lorg ann an cultar far nach fhacas riochdachadh dhi fhèin cho bitheanta ’s a dh’iarradh i.

Coinnichidh i ri luchd-labhairt Gàidhlig eile le sinnsireachd Afraganach agus Caraibeach gus bruidhinn air mar a bhios iadsan a’ dèanamh ceangail leis a’ chultar, agus aig an aon àm a’ bruidhinn le eòlaichean gus fhaighinn a-mach mun riochd a bh’ aig na Gàidheil ann am malairt thràillean.

’S ann nuair a chaidh Cass dhan bhun-sgoil ann an Glaschu, a’ chiad bun-sgoil Ghàidhlig ann an Alba, a dh’fhulang i grain-chinnidh an toiseach. Mar thè òg de chinneadh-measgaichte, bha mì-chinnt aice mun àite aice-se anns a’ choimhearsnachd Ghàidhlig, agus ged a bhruidhneadh i an cànan gu fileanta, ’s ann tric a thèid a ceasnachadh mu cuid aithne co-cheangailte ri sin.

Thuirt Cass: “Bha sinn air ar bogadh ann an Gàidhlig anns an sgoil, agus cha chreid mi gun robh fios-am gur e sin a’ chùis a bhiodh ann, is mar sinn bha mi a’ faireachdainn rud beag air chall.

“’S e am faireachdainn a fhuair mi nuair a dh’fhàg mi an sgoil gur e is nach robh mi a’ faireachdainn mar phàirt de shaoghal na Gàidhlig. Cha robh mi gam fhaicinn fhèin a’ faighinn riochdachadh anns a’ chultar, is mar sin bha faireachdainn neo-cheangailte ann.”
Buinidh pàrantan Cass ri Glaschu. ’S ann à Nigèiria a bha athair a h-athar agus dh’fhuirich e ann an taobh Sear Glaschu còmhla ri a seanair à Newcastle. Thuirt Cass: “Cha robh an uimhir de dhaoine Black a’ fuireach ann an Alba aig an àm sin. Bha iadsan mar aon de na beag-uiread de theaghlaichean Black a bha anns a’ bhaile.

Thuirt Cass, a bhios a’ seinn ann an còmhlan air a bheil LAPS còmhla ri a deagh caraid Alicia Matthews; “Ag èirigh suas, cha robh eòlas sam bith agam air Nigèiria. Bha mi gu math fortanach gun robh athair mo mhàthar ag innse tòrr dhomh mu dheidhinn an àite.

“Bha mapa cruinne againn, agus bhiodh e a’ sealltainn dhomh cà robh Nigèiria. Bha dà threubh ann an Nigèiria a b’ aithne dha – Igbo agus Yoruba; ’s e Igbo a th’ anns an teaghlach againne.”

Thadhail Cass air Nigèiria airson a’ chiad turas o chionn dà bhliadhna, agus ged a thug an cultar crathadh oirre, ’s e turas sònraichte a bh’ ann agus dh’fhairich i ceangal làidir ris an àite agus ris na daoine.

Le bhith a’ bruidhinn le daoine eile le dualchas Afraganach-Caraibeach aig a bheil Gàidhlig, tha Cass a’ sgrùdadh na tha e a’ ciallachadh a bhith mar phàirt de choimhearsnachd na Gàidhlig agus tha i a’ faighinn a-mach nach eil i leatha fhèin ann a bhith a’ faireachdainn mi-chofhurtail leis an fhacal Ghàidhlig airson ‘Black’: dubh. Bidh i a’ meòrachadh air dòighean eile airson a fèin-aithneachadh, agus bidh i a’ feuchainn gus ceangal a thogail a-rithist ris a’ chànan tro cuid dealas airson ceòl is i a’ seinn anns a’ Ghàidhlig airson a’ chiad uair.

Coinnichidh Cass leis an eòlaiche eachdraidh an Dotair David Alston, agus a’ chiad Comhairliche Afro-Caraibeach ann an Glaschu, Graham Campbell airson sùil a thoirt air fianais tràilleachd a tha ri lorg fhathast ann an Glaschu agus air a’ Ghàidhealtachd. Gheibh i a-mach gun deach a’ chiad fhaclair Gàidhlig a mhaoineachadh le tabhartasan bho thuathanasan thràilleachd, agus cluinnidh i an sgeulachd mun nighean de chinneadh-measgaichte, Eliza Junor, a thàinig dhan Chromba à Demerara anns na 1800an còmhla ri a h-athair Gàidhealach, aig àm nuair a bha mu 10% de na sgoilearan aig Acadamaidh Rìoghail Inbhir Nis clàraichte mar feadhainn a thàinig à sgìre a’ mhuir Charaibeach.

Gheibh i a-mach mu na ceanglaichean eachdraidheil eadar na Gàidheil agus a’ mhalairt thràillean, agus mar a fhuair teaghlaichean na Gàidhealtachd buannachdan mòra às a’ gnìomhachas seo, agus aig an aon àm dèiligidh i le cuid de na ceistean as duilghe mu ghràin-chinnidh agus tràilleachd, agus làthaireachd na dìleib sin ann fhathast.

Thuirt Cass: “Nuair a smaoineachas sinn air Alba agus tràilleachd, ’s ann glè ainneamh a chluinneas sinn mun cheangal a bh’ aig na Gàidheil ris.

“Tha e deatamach gum bruidhinn sinn mu seo anns a’ choimhearsnachd againn, oir tha sinn daonnan air a bhith gar faicinn fhèin mar na gaisgich is chan e an luchd-ainneirt. ’S e eachdraidh pianail a th’ ann, ach bha sinn mar phàirt dheth. Feumaidh sinn èisteachd ris, gun a bhith ga chur gu aon taobh air làrach nam bonn.”

Thèid Trusadh – Afro-Gàidheil – Afro-Gaels a shealltainn air BBC ALBA air Diluain, 4 Dàmhair aig 9f, agus bidh e ri fhaotainn air iPlayer a’ BhBC airson 30 là.