’S e snàmhadair fiadhaich agus fear a tha dèidheil air a’ bhlàr a-muigh uile gu lèir a tha air an duais mhòr a chosnadh dha fhèin aig FilmG 2021, le film a tha a’ coimhead air mar a thug an glasadh buaidh air.
’S e Calum MacIllEathain (32), dealbhadair agus preseantair TBh a tha a’ coimhead air an t-suidheachadh annasach anns a bheil e ri linn glasadh Covid-19, agus a’ sealltainn cho duilich ’s a tha e air a bhith dha a bhith glaiste a-staigh fad na h-ùine anns an fhilm Am Bruadair.
Tha e a’ sealltainn am filmeadair a’ seacadh gus turas mòr, inntinneach a ghabhail mun chuairt a ghàrraidh gus sealltainn mar a tha an t-saoghal aige fhèin a’ faireachdainn fada nas lugha nan àbhaist, le bacaidhean siubhail ga mhùchadh.
Thuirt Calum: “Cha robh mi an dùil ris, agus tha mi air mo dhòigh an duais a thogail – chuir mi seachad ùine cho fada ag obair air an fhilm gun do dh’fhàs mi seachd searbh dheth airson greis!
“Rinn mi clàradh dhìom fhèin air beulaibh sgrìn uaine, agus an uair sin, fhuair mi criomagan bho mun chuairt a’ ghàrraidh, agus cha do dh’obraich gu leòr dheth. Ach mu dheireadh thall, thàinig a h-uile càil ri chèile agus bha coltas ceart gu leòr air, is faodaidh mi a choimhead a-nise!
“Tha mi a’ smaointinn gu bheil duaisean FilmG sgoinneil, gu h-àraidh am-bliadhna, nuair a tha sinn air a bhith glaiste am broinn an taighe, tha e air a bhith cudromach a bhith cruthachail. Tha e na thlachd dhomh a bhith a’ faicinn an uiread de dhaoine òga a’ cruthachadh fhilmichean cuideachd. Chan eil fhios dè nì iad san àm ri teachd an dèidh an spionnadh sin a lasadh.
“Tha e cuideachd math a bhith a’ faicinn dhaoine òga a’ cleachdadh na Gàidhlig taobh a-muigh na sgoile, airson rudeigin cruthachail a dhèanamh. Saoilidh mi gu bheil sin cudromach.”
Chaidh buannaichean nan duaisean ainmeachadh a-nochd (Dihaoine, 19 Màirt) air prògram TBh a chaidh a chlàradh gu sònraichte, le gaisgich BBC ALBA agus FilmG Fiona NicChoinnich agus Niall Iain Dòmhnallach ga thoirt thugainn.
Fhuair co-fharpais na bliadhna-sa 104 tagraidhean – barrachd na bliadhna sam bith eile – thar 17 diofar roinnean (eadar òigridh agus inbhich), le 41 dhiubh a’ faighinn àite air a’ gheàrr-liosta.
’S e film òigridh a’ dèanamh gàirdeachas air prògraman na maidne aig BBC Radio nan Gàidheal a thog duais Roghainn an t-Sluaigh. Tha Thairis na Maidne le Jonathan MacDonald agus Lachlann MacLeod a’ sealltainn an dithis bhalach a’ cur orra gur e craoladairean rèidio – agus bodaich aois a’ pheinnsein – a th’ annta, is iad a’ toirt na naidheachdan ionadail seachad à Stafainn san Eilean Sgitheanach.
Tha am film-sa, air a dhèanamh le cleasaichean òga à ceann a tuath an Eilein Sgitheanaich, air trì diofar dhuaisean a thogail, a’ sealltainn gum b’ e a b’ fheàrr an dà chuid leis na britheamhan agus a’ phoball. Ach, mar a chuala sinn anns a’ phrògram, b’ fheàrr leis a’ chleasaiche òg Lachlann a bhith na chroitear, seach a bhith air an sgrìn tuilleadh!
Tha Urras Oighreachd Ghabhsainn air Film Dùthchais as Fheàrr a ghlèidheadh a-rithist am-bliadhna. Fhad ’s a bha film an-uiridh a’ coimhead air atharrachadh na gnàth-shìde, tha oidhirp na bliadhna-sa, Sgìre le Spiorad, a’ coimhead air mar a chuidich bùth ionadail an coimhearsnachd a tharraing le chèile thairis air a’ ghlasadh.
Tha am film aca ag innse stòraidh Bùth Chrois, a thòisich biadh agus rudan bunaiteach eile a thoirt mun cuairt na sgìre do dhaoine anns a’ choimhearsnachd a bha so-leònte agus a bha gan cumail fhèin fa leth, agus rinn an oighreachd a tha fo shealbh na coimhearsnachd film goirid gus muinntir na bùtha agus an luchd-obrach a chomharrachadh.
Tha ceòl air leth ann cuideachd, le rapper Gàidhlig Hammy Sgìth à Glaschu a’ togail an duais airson an cluiche as fheàrr le tionndadh às ùr den duanag Ghàidhlig Brochan Lom – criomag de hip-hop na Gàidhlig, a’ togail air gach nì bho beachdan cùl a’ bheairt gu abairtean ùra Gàidhlig.
Bidh na duaisean rim faicinn air iPlayer a’ BhBC airson an ath 30 là, agus bidh iad rim faicinn air BBC ALBA a-rithist oidhche Luain aig 10.30f (22 Màirt).
’S iad seo na buannaichean:
Duais Roghainn an t-Sluaigh (fosgailte thairis air an dà chuid roinn nan Inbheach agus roinn na h-Òigridh) Thairis na Maidne le Jonathan MacDonald agus Lachlann MacLeod. Tionndadh air prògram naidheachdan na maidne air Radio nan Gàidheal (Aithris Na Maidne).
ROINN NAN INBHEACH
Film as Fheàrr Am Bruadar le Calum MacIlleathain. Sùil chruthachail air tursan agus cuairtean fad às tron ghlasadh.
Film Oileanach as Fheàrr Janni, Air Muir is Tir le Innes MacLeòid. Film mu Janni Diez (Oifigear na Gàidhlig aig Sabhal Mòr Ostaig) agus a cuid gràdh don bhlàr a-muigh.
Film Dùthchais as Fheàrr Sgìre le Spiorad le Urras Oighreachd Ghabhsainn. Sùil air Bùth Chrois agus an obair a rinn iad tron ghlasadh gus biadh agus stuthan eile fhaighinn do dhaoine nas sine anns a’ choimhearsnachd. Bhuannaich a’ bhuidheann coimhearsnachd seo an dearbh dhuais an-uiridh.
Stiùiriche Ùr as Fheàrr John Nicholson airson Bròn. Dràma mu phoca iasgaich a’ tighinn air tràigh agus dithis bhràthair, is aonan dhiubh aig a bheil rùn dìomhair.
Film Fòn-làimhe as Fheàrr Conntraigh le Tanca Aonghais. Sùil air an fhiadh-bheatha a bhios air an tràigh an dèidh dhan mhuir a thraoghadh.
Cluiche as Fheàrr Brochan Lom le Hammy Sgìth. Ooh aah Slainte mhath! – ’s ann aige-san tha na sgilean rapaidh Gàidhlig!
Sgriobt as Fheàrr Aiseirigh le Fiona J NicCoinnich. Measgachadh de bhàrdachd sean is ùr air muin seallaidhean de Chanaigh.
ROINN NA H-ÒIGRIDH
Film as Fheàrr le Buidheann Òigridh Na Cèicean Blasta, le Bun-sgoil Chnoc na Creige ann am Baile Dhubhthaich. Tha madadh a’ goid chèicichean nighean bheag a’ bhonaid dheirg. Tha cùis lagha ri thighinn air a shàilleibh, ach chan eil toraidhean na cùise cho dona ‘s a bha a’ mhadadh an dùil ris.
Film as Fheàrr Na Cèicean Blasta, le Bun-sgoil Chnoc na Creige.
Riochdachadh as Fheàrr Claidheamh Cutach le Finlay MacDonald agus Silas Brown. Dithis shrainnsear a’ tighinn le chèile gus a’ chùis a dhèanamh air a’ bhan-rìgh olc.
Cluiche as Fheàrr Johnathan MacDonald ann an Thairis Na Maidne.
Duais Gàidhlig nam Fileantach Thairis Na Maidne. Jonathan MacDonald agus Lachlann MacLeod. 3 duaisean uile gu lèir airson an fhilm seo.
Duais Gàidhlig an Luchd-ionnsachaidh Sealladh Ùr le Sgoil Bhàgh a’ Chaisteil. Tha tè òg a’ strì ri leughadh, ach tha an t-sealladh aice air thoirt am feabhas le taic caraid.
Taghadh Eadar-Nàiseanta Aonaichte le Nuala MacDonald. Sùil air aonarachdas agus cumhachd càirdeas.
Film Aithriseach as Fheàrr Bhon Làimh Chun a’ Bheòil le Eoin Cuimeanach. Film Aithriseach mu bhith a’ glacadh agus ag ithe do bhiadh fhèin.
Filmeadair Òg as Fheàrr Tadhal Air Taibhsean le Finlay Morrison. Sealg-taibhse ann an seann taigh.
Tha an tuilleadh fiosrachaidh aig www.filmg.co.uk
Faodaidh sibh cuideachd pàirt a ghabhail sa chòmhradh tro na diofar mheadhanan sòisealta aig FilmG:
facebook.com/filmgalba/
instagram.com/filmg_alba/
twitter.com/FilmGAlba
A’ meòrachadh air an naidheachd an-diugh gun do chaochail Euryn Ogwen Williams, thuirt Cathraiche MG ALBA, Ailean Dòmhnullach:
“Chaidh iomradh a thoirt air Euryn an-diugh mar ghaisgeach de chraoladh Chuimreach, agus chan eil teagamh sam bith ann gu robh seo fìor. Tha an dìleab aige, a tha ri fhaicinn gu follaiseach ann an S4C, a’ nochdadh a dhealas don chànan Chuimreach agus mar a dhìon e àite a’ chànain ann an saoghal craolaidh agus didseatach.
Bha an dòigh-obrach gnìomhach aige a thaobh mion-chànanan na b’ fharsainge na Cuimris, agus an seo aig MG ALBA tha sinn a’ cuimhneachadh air an taic a thug e seachad anns na làithean tràtha aig Comataidh Telebhisean Gàidhlig, taic a lean chun an là an-diugh. Tha sinn ga chuimhneachadh le taing mhòr airson a chuid obrach agus a choibhneas.
Tha ar smuaintean le a theaghlach, a cho-obraichean agus a charaidean aig an àm dhuilich seo. ‘
Thèid buannaichean co-fharpais cliùiteach nam filmichean goirid Gàidhlig, FilmG, ainmeachadh air BBC ALBA bho 9f Dihaoine 19 Màrt le prògram duaisean ùr agus sònraichte.
Gu h-àbhaisteach, ’s ann aig cuirm beò anns an Old Fruitmarket ann an Glaschu a tha na duaisean gan toirt seachad, ach am-bliadhna, bidh prògram sònraichte a’ sealltainn nam buannaichean air BBC ALBA.
Thuirt Debbie NicAoidh, Manaidsear Pròiseict aig Cànan Graphics Studio, “Thug na bacaidhean a tha ann an-dràsta oirnn aithneachadh nach biodh e comasach a h-uile duine fhaighinn cruinn còmhla airson cuirm beò mar is àbhaist. A dh’aindheoin sin, tha e sgoinneil gu bheil an cothrom ann a bhith a’ taisbeanadh nam filmichean air leth a th’ againn agus an obair chruaidh air an cùlaibh air BBC ALBA. Tha sinn cuideachd a’ coimhead air adhart ri bhith a’ faicinn mar a tha a h-uile duine a’ comharrachadh na h-oidhche thairis air na meadhanan sòisealta againn!”
Chaidh 104 inntrigidhean a chur a-staigh gu co-fharpais na bliadhna-sa, nas motha na bha ann a-riamh, le 41 dhiubh a’ cosnadh àite air geàrr-liosta thairis air na 17 roinntean a tha ann, a’ gabhail a-staigh duais Roghainn an t-Sluaigh, an duais a tha an urra ri bhòtadh bhon phoball.
’S iad gaisgich FilmG agus BBC ALBA Fiona NicChoinnich agus Niall Iain Dòmhnallach a bhios aig an stiùir mar is àbhaist.
A bharrachd air na duaisean, cluinnidh luchd-amhairc bho Lana Pheutan, Rachel NicAoidh agus Hannah McKirdy bhon phod-chraolaidh aig Radio nan Gàidheal Aig Astar mu mar a tha iadsan a’ dèanamh deiseil airson duaisean FilmG, agus innsidh filmeadairean Hamish MacLeòid agus Coinneach MacFhraing mar a tha an cuid soirbheachas aig FilmG an-uiridh air an taiceachadh ìrean àrda ùra a ruigsinn.
Thuirt Murchadh MacSuain, Manaidsear Conaltraidh aig MG ALBA “Tha FilmG a-riamh air a bhith na chùis bhrosnachaidh mar thachartas, le filmeadairean a’ taisbeanadh an cuid rùintean agus cruthachalachd uile tro mheadhan na Gàidhlig. Am-bliadhna, tha sinn air uiread de dh’filmichean fhaicinn nach fhacas a-cheana, agus bheir na duaisean seo a’ chiad chothrom gu tòrr de na filmeadairean seo a bhith a’ nochdadh air TBh, rud a tha na chlach-mhìle shònraichte do dhuine sam bith.”
Tha FilmG a-nise air a bhith a’ ruith airson 13 bliadhna, agus on uair sin, tha e air a bhith mar ùrlar do thòrr fhilmeadairean a tha a-nise ag obair ann roinn nam meadhanan Gàidhlig agus an gnìomhachas film.
Bidh FilmG 2021 air BBC ALBA Dihaoine, 19 Màrt bho 9f agus bidh e ri fhaotainn air iPlayer a’ BhBC airson suas ri 30 là às dèidh sin.
Geàrr-liostaichean FilmG 2021:
Tha an t-seirbheis chraolaidh MHz gu bhith a’ sealltainn an t-sreath dràma shoirbheachail aig BBC ALBA, Bannan, ann an Ameireaga a Tuath.
Chaidh an naidheachd fhoillseachadh le Young Films agus an companaidh reic, Videoplugger, agus bithear a’ tabhann cothrom an sreath fhaicinn air MHz Choice sna Stàitean Aonaichte agus Canada bho thràth sa Mhàrt 2021.
Tha seo às dèidh mar a chaidh Earrannan 1-18 de Bhannan a chraoladh san Fhraing mu thràth, agus tha an craoladair san Fhraing air 10 earrannan eile a cheannach airson an sealltainn.
Tha a-nis 7 sreathan air a bhith ann den phrìomh dhràma aig BBC ALBA agus tha Young Films a tha a’ riochdachadh Bhannan an dùil an 8mh sreath a chlàradh san t-Sultain am-bliadhna.
Tha Bannan stèidhichte ann an coimhearsnachd Ghàidhealach agus air a chlàradh san Eilean Sgitheanach, agus tha e a’ sealltainn cò ris a tha beatha dhaoine coltach ann an sgìre dhùthchail san latha an-diugh tro sgeulachdan drùidhteach nam prìomh charactaran.
Tha an dràma air coimhead air diofar chuspairean dùbhlanach agus doirbh bho thòisich e, leithid na cunnartan do chloinn bho chàirdeas tron eadar-lìon, aillse bhàsmhor agus a’ chiad mhurt ann an dràma air BBC ALBA.
Thuirt Chris Young, a tha na riochdaire air Bannan agus a stèidhich an companaidh Young Films, “Tha sinn a’ faicinn a-rithist mar as urrainn do dhràma Gàidhlig a bhith tarraingeach do dhaoine bho dhùthchannan cèin aig a bheil dualchas agus cànanan eadar-dhealaichte bho na th’ againne.
“Bidh luchd-amhairc sna Stàitean Aonaichte, Canada agus san Fhraing airson fhaicinn dè thachras do charactaran leithid Màiri agus Ceitidh fhad ’s a tha iad a’ dèiligeadh ri cùisean dùbhlanach a dh’èireas nam beatha.
“Ged a bhiodh na fo-thiotalan ann am Beurla no Fraingis no ged a bhiodh guthan Breatnais air a thoirt dha na cleasaichean, bidh na sgeulachdan seo a cheart cho làidir is buadhmhor ’s a tha iad ann an Gàidhlig.
“Agus le luchd-amhairc ùra ann an Ameireaga, tha sinn cinnteach gun sgaoil Bannan gu dùthchannan eile rè ùine agus daoine a’ faicinn an luach a th’ ann an deagh sgeul air a deagh innse.”
Thuirt Mairead Màiri Mhoireach, Ceannard Seirbheis BBC ALBA, “Tha Bannan air còrdadh gu mòr ri daoine ann an Alba agus tha e a’ toirt toileachas mòr dhuinn gu bheil cothrom ann an dràma fìor mhath seo a chur fa chomhair luchd-amhairc eadar-nàiseanta feuch am faigh iadsan blasad den chànan agus feuch am faic iad mar as urrainn dhuinne mar Ghàidheil sgeul ar beatha a chur an cèill gu h-ealanta is gu gleusta.”
Thuirt an Riochdaire Susbaint Dhidseataich aig MHz, Susan Strand, “Tha an dràma seo lèirsinneach agus drùidhteach, agus bheir e sealladh dhut air cultar nan Gàidheal.”
Thuirt Emanuele Galloni, Ceannard Videoplugger, “Tha sinn air ar dòigh gun tèid Bannan a shealltainn airson a’ chiad uair ann an Ameireaga a Tuath air MHz, tha sinn gu làidir den bheachd gun còrd am prògram seo ri daoine air feadh an t-saoghail.”
Tha fios mu iomairt ionnsachaidh, ùr, farsaing agus ioma-fhillte air ainmeachadh, a’ tabhann mheadhan cho iomlan ’s a th’ air a bhith ann fad ginealach airson Gàidhlig ionnsachadh.
Thèid SpeakGaelic a chur air bhog san fhoghar 2021 le cùrsa, làrach-lìn sònraichte agus prògramadh air ùrlaran BBC ALBA, a’ gabhail a-staigh YouTube BBC ALBA, a’ dearbhadh ruigsinneachd eadar-nàiseanta.
Bidh a’ bhrannd ùr seo a’ tabhann cruth-atharrachadh cho chudromach ’s a th’ air a bhith ann airson cha mhòr deich air fhichead bliadhna, a thaobh ionnsachadh agus cleachdadh na Gàidhlig, agus thèid aire luchd-ionnsachaidh agus luchd-labhairt a tha nan inbhich a ghlacadh leis.
Ag amas air ìre-cleachdaidh na Gàidhlig àrdachadh, thèid am pròiseact a chur air bhog thairis air ceithir diofar ìrean bho 2021-2023, gach fear dhiubh ag amas air ìre-sgil eadar-dhealaichte a rèir sgèile CEFRL (Common European Framework of Reference for Languages); A1, A2, B1 agus B2.
Bidh SpeakGaelic a’ tabhann do luchd-cleachdaidh an roghainn airson clasaichean aghaidh-ri-aghaidh, ionnsachadh fèin-stiùirichte, agus susbaint nam meadhanan tro fharsaingeachd de dh’ùrlaran – no gach fear dhiubh aig an aon àm. Chan eil an leithid de chothrom air a bhith aig daoine Gàidhlig a chleachdadh agus ionnsachadh a-cheana. A bharrachd air fìor luchd-tòiseachaidh, bidh SpeakGaelic ag amas air luchd-labhairt a tha air an cànan a chall, agus luchd-labhairt le cion-mhisneachd an cuid Gàidhlig a chleachdadh le misneachd.
Bidh an iomairt a’ cur ri agus a’ meudachadh an taghadh fharsaing a tha ri fhaotainn mar-tha do luchd-ionnsachaidh tro thùsan eile, leithid LearnGaelic, cùrsaichean foirmeil a tha stèidhte mar-tha agus an iomairt shoirbheachail a th’ anns a’ chùrsa Ghàidhlig air Duolingo. Le soirbheachas Duolingo, aig a bheil mu 600,000 luchd-cleachdaidh clàraichte a tha ag ionnsachadh na Gàidhlig, dùblachadh luchd-cleachdaidh làrach-lìn LearnGaelic, agus fàs ann an ùidh anns a’ Ghàidhlig, an dà chuid ann an Alba agus gu h-eadar nàiseanta, bidh SpeakGaelic a’ tabhann structar a tha air fhighe ri chèile gu dlùth aig àm air leth cudromach.
Thèid SpeakGaelic a lìbhrigeadh leis a’ bhuidheann meadhanan MG ALBA, le Sabhal Mòr Ostaig, Ionad Nàiseanta Cànan is Cultar na Gàidhlig air an Eilean Sgitheanach mar a’ phrìomh chom-pàirtiche acadaimigeach, agus am BBC mar riochdaire an t-susbaint meadhanan.
Tha SpeakGaelic ga mhaoineachadh le Riaghaltas na h-Alba; am prìomh bhuidheann airson a bhith a’ brosnachadh leasachadh na Gàidhlig, Bòrd na Gàidhlig; am BBC; agus MG ALBA, a tha a’ lìbhrigeadh BBC ALBA ann an co-bhanntachd leis a’ BhBC; agus thèid a lìbhrigeadh thar trì bliadhna aig cosgais £2.4 millean uile gu lèir.
Thuirt Iseabail Nic an t-Sagairt, Stiùiriche Susbaint Ioma-Ùrlair aig MG ALBA: “Tha SpeakGaelic na iomairt co-bhanntachd gun shamhla gus measgachadh de dhòighean sònraichte a thabhann do dhaoine gus Gàidhlig a thogail – agus a leasachadh. Tha e brosnachail, agus cudromach airson na tha an dàn don Ghàidhlig san àm ri teachd. Tha sinn uile aig MG ALBA moiteil a bhith mar phàirt de dh’iomairt a tha sinn an dòchas a bheir cruth-atharrachadh air na tha ron chànan. Tha mi fhèin cuideachd gu mòr a’ coimhead air adhart ri bhith a’ cleachdadh nan goireasan uile gus a’ Ghàidhlig agam fhèin a neartachadh.”
Thuirt Marsaili NicLeòid, Iar-Phrionnsabal agus Stiùiriche Foghlaim aig Sabhal Mòr Ostaig: “Bheir SpeakGaelic cruth atharrachadh air àrainneachd ionnsachadh na Gàidhlig – tha a’ cho-bhanntachd a’ cruthachadh ghoireasan ionnsachaidh structaraichte, ruigsinneach agus le beartas a thaobh na meadhanan. Cuiridh e ris a’ choimhearsnachd teagaisg againn, bho oidean prìobhaideachd gu Comhairlichean agus buidhnean coimhearsnachd gu oilthighean. Cuiridh e ris a’ choimhearsnachd againn de luchd-ionnsachaidh agus luchd-labhairt na Gàidhlig, a’ cur fàilte air duine sam bith aig a bheil ùidh, ceangal no gràdh airson a’ chànain pàirt a ghabhail ann.”
Thuirt Mairead Mhàiri Mhoireach, Ceannard Craoladh Ghàidhlig aig a’ BhBC: “’S e modh ùr-nòsach a thaobh ionnsachadh a bhios ann an SpeakGaelic air na seirbhisean Gàidhlig aig a’ BhBC, a’ cur susbaint didseatach, claisneach agus lèirsinneach agus cùrsaichean foirmeil acadaimigeach le chèile ann an dòigh ghrinn. Bidh SpeakGaelic a’ tabhann seirbheis ùr sgoinneil do luchd-amhairc BBC ALBA, BBC iPlayer, Radio nan Gàidheal, Sounds agus YouTube BBC ALBA.”
Thuirt John Swinney, Leas-Phrìomh Mhinistear na h-Alba: “’S e pròiseact air leth a tha seo agus tha mi toilichte gu bheil Riaghaltas na h-Alba a’ cur taic ri SpeakGaelic. Bidh buannachdan aig an sgeama uile-chùiseach agus àrd-amasach seo airson luchd-labhairt agus luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig air feadh Alba – agus air feadh an t-saoghail. Tha mi cuideachd toilichte a bhith a’ faicinn a’ cho-bhanntachd a tha air cùl a’ phròiseict ag obair, agus tha mi a’ coimhead air adhart ri adhartachadh fhaighinn leis an obair seo.”
Thuirt Shona NicIllinnein Ceannard Bòrd na Gàidhlig: “Tha sinn gu mòr a’ cur fàilte air an iomairt cho-obrachail agus innleachdail seo a chuireas ri prìomh amas a’ Phlana Nàiseanta Ghàidhlig, ’s e sin gum bi a’ Ghàidhlig ga cleachdadh nas trice le barrachd dhaoine ann an barrachd shuidheachaidhean. Bheir e comas do luchd-ionnsachaidh ùra na sgilean aca a leasachadh agus a’ Ghàidhlig aca a chur gu feum ann an dòigh phractaigeach. Tha iomairt Bòrd na Gàidhlig #cleachdi co-cheangailte ri SpeakGaelic, agus mholainn do gach duine a tha a’ faireachdainn gum b’ fheàrr leotha barrachd Ghàidhlig a bhruidhinn feum a dhèanamh às na goireasan a tha rim faotainn air an làrach againn.”
Fhuair FilmG, farpais nam filmichean Gàidhlig, an àireamh as motha a-riamh de dh’ìnntrigidhean am-bliadhna agus filmeadairean òga bho air feadh na dùthcha a’ cruthachadh obair ùr, tharraingeach sa chànan.
A bharrachd air an àireimh – 104 gu h-iomlan – bha MG ALBA, a tha air cùlaibh lìbhrigeadh na farpais leis a’ chompanaidh Cànan Graphic Studio (CGS) san Eilean Sgitheanach, cuideachd mothachail air cho farsaing ‘s a bha na cuspairean a nochd sna filmichean. Nam measg, a’ chiad fhilm san fharpais bho Eilean Mhanainn, anns a’ Ghàidhlig aca fhèin.
Chaidh diofar sheòrsaichean teicneòlais a chleachdadh gus taic a thoirt do dhaoine òga airson piseach a thoirt air na sgilean cruthachail aca tro mheadhan na Gàidhlig.
Ghabh na sgoiltean pàirt ann am bùthan-obrach air-loidhne, le taic bho bhidiothan agus stuthan-obrach fìorachd leasaichte (Augmented Reality). Thug Bòrd na Gàidhlig taic do na bùthan-obrach seo, a leig le daoine òga bho air feadh na h-Alba an cuid sgilean a leasachadh tro mheantoradh agus chlasaichean, a dh’aindeoin suidheachadh Covid-19.
Choinnich na britheamhan cuideachd air-loidhne gus cnuasachadh air dè na filmichean as fheàrr a bh’ ann a thaobh sgeulachd, beairteis-cànain agus coltais.Thèid na geàrr-liostaichean a thaghadh agus bidh na buannaichean air an ainmeachadh aig cuirm nan duaisean Dihaoine, 19 Màrt.
Cha bhi cuirm ceart ‘beò’ ann am bliadhna ri linn a’ Chorònabhìorais, agus mar sin thèid Duaisean FilmG a shealltainn airson a’ chiad uair a-riamh air BBC ALBA an toiseach Dihaoine, 19 Màirt 2021. Thèid a’ chuirm a chlàradh ann an Steòrnabhagh am bliadhna, le Fiona NicCoinnich agus Niall Iain Dòmhnallach aig an stiùir.
Thuirt Debbie NicAoidh, Manaidsear Phròiseactan aig CGS: “Abair dùbhlan a bh’ aig na britheamhan am-bliadhna le àireamh nam filmichean a fhuair sinn! Bha filmichean sònraichte math againn, agus bha e follaiseach cho cruaidh ‘s a dh’obraich na tagraichean, agus cho mòr ‘s a chòrd e riutha a bhith a’ cruthachadh nam filmichean. Chan e obair fhurasta a bhios ann a bhith a’ taghadh nan geàrr-liostaichean, agus a’ taghadh nam buannaichean.”
Thuirt Murchadh MacSuain, a tha a’ stiùireadh a’ phròiseict agus a tha na Mhanaidsear Conaltraidh aig MG ALBA: “Mar a bha e airson iomadach tachartas eile, ‘s e bliadhna mhì-chinnteach agus dheuchainneach a bh’ ann, ach chithear leis an àireimh àird de dhaoine a chuir a-steach airson FilmG am-bliadhna, am meas a th’ aig daoine air an fharpais. Tha an dà chuid sgoiltean agus filmeadairean air innse dhuinn dìreach cho cudromach ‘s a tha e do Ghàidheil òga, gu bheil cothroman leithid seo aca airson sealltainn cho cruthachail ‘s a tha iad. Tha sinn moiteil às a h-uile duine a ghabh pàirt.”
Tha Sgioba FilmG airson taing a thoirt don a h-uile duine a chuir film a-steach dhan fharpais. Tha sinn cuideachd fada an comain na sgoiltean a bha cho cuideachail agus taiceil ro àm na Nollaig.
Tha bhòtadh fosgailte an-dràsta fhèin airson an dà chuid Duaisean Inbheach agus Òigridh. Gheibhear tuilleadh fiosrachaidh air làrach-lìn FilmG:
Faodaidh sibh cuideachd pàirt a ghabhail sa chòmhradh tro na diofar mheadhanan sòisealta aig FilmG:
www.facebook.com/filmgalba/
www.instagram.com/filmg_alba/
twitter.com/FilmGAlba
Bidh BBC ALBA a’ tabhann taghadh de phrògraman a chumas taic ri ionnsachadh clann-sgoile. Thèid prògraman leithid Baile Mhuilinn, A’ Bhùth, Leugh le Linda, Aithne air Ainmhidhean agus Saidheans Spòrsail a shealltainn mar phàirt den chlàr làitheil aig CBeebies is CBBC ALBA, leis na prògraman an uair sin rim faicinn air an iPlayer.
Bidh prògraman a bharrachd rim faotainn mar phàirt de cho-chruinneachadh ionnsachaidh air seanail iPlayer BBC ALBA bho 11 Faoilleach gu 2 Giblean. Gabhaidh seo a-steach susbaint bun-sgoile le cuideam air matamataig, àireamhan, litreachas agus eachdraidh. Bidh taghadh bhidiothan Bitesize mu matamataig, saidheans, litreachas agus cuspairean sòisealta airson na bun-sgoile ri fhaotainn anns a’ Ghàidhlig cuideachd.
Gheibhear tuilleadh goireasan ionnsachaidh do chloinn bun-sgoile agus àrd-sgoile aig ìre Nàiseanta 5 agus Àrd-Ìre air làrach-lìn Bitesize, bbc.co.uk/bitesize le goireasan na sgoile-àraich ri fhaotainn air bbc.co.uk/cbeebiesalba, agus gheibhear susbaint CBeebies agus CBC ALBA air sianal YouTube BBC ALBA.
’S e BBC ALBA an rogha sheanail airson Nollaig na bliadhna-sa, le measgachadh de phrògraman dhan teaghlach air fad, agus Cèilidh na Bliadhn’ Ùire mar shalann sa bhrot – aig astar, ach beò, thèid a’ chèilidh cuideachd a chraoladh air Radio nan Gàidheal, agus air feadh an t-saoghail air iPlayer a’ BhBC aig an aon àm.
Thairis air àm na Nollaig, bidh BBC ALBA a’ tabhainn luach de sgeulachdan pearsanta. Ann an NY2SY, bidh an craoladair Niall Iain Dòmhnallach ag innse mun turas fhiadhaich agus chunnartach aige, is e a ag amas air iomradh thairis air a’ Chuan Siar.
Ann an dà phrògram aithriseach sònraichte, Dystonia Beatha air Fhiaradh agus Lipoedema – Sgeulachd Lorna, thèid dà theisteanas tiamhaidh agus làidir innse bho dhithis a tha a’ fulang le tinneasan maireannach le buaidh mhòr air am beatha. Airson faisg air 40 bliadhna, tha DK Mac a’ Phì air a bhith beò le dystonia, a’ fàgail nach urrainn dha a cheann a chur dìreach. Tha seo air buaidh a thoirt air iomadh taobh de bheatha làitheil. Tha Lorna Nic an t-Sagairt, às an Eilean Sgitheanach, air a beatha a chur seachad a’ strì le lipoedema; tinneas cealla-blonaig a dh’fhaodadh a bhith air a chàradh le obair-lannsa a dh’atharraicheas cùrsa a beatha.
Aig an àm-sa den bhliadhna, tha sinn uile a’ coimhead air adhart ri bhith a’ coimhead nam filmichean as fheàrr leinn, agus an cuideachd Cinema Gadelica, air a lìbhrigeadh le Patsi NicChoinnich, gheibh sinn a-mach tòrr fiosrachadh inntinneach mu na filmeadairean aithnichte a chaidh a tharraing le seallaidhean brèagha na h-Alba, fiù ’s air an dreachadh mar àitichean cian-thìreach ann am filmichean leithid James Bond gu 2001: A Space Odyssey.
Bhon sgrìobhadair aithnichte comadaidh Iain MacLeòid, a bha an sàs leis an t-sreath cliùmhor Chanadianach Trailer Park Boys, tha dà fhilm ghoirid is annasach, na dhà dhiubh air an clàradh ann an Alba Nuadh. Tha An t-Inneal Espresso agus Na Tuinichean Mì-thoilichte a’ dèiligeadh le caractaran agus suidheachaidhean a tha le chèile gu math cearbach.
Bidh BBC ALBA cuideachd a’ sònrachadh sgilean, paiseanan, traidiseanan agus seallaidhean a tha stèidhte agus a tha ceangailte ris a’ Ghàidhealtachd agus ris na h-eileanan gan taisbeanadh, le sùil air iasgairean, poidsearan agus dràibhearan railidh amaitearach, a bharrachd air na Fir Clis a’ faighinn an sgrùdaidh.
Tha tòrr phrògraman a chumas a’ chlann ann an sunnd rim faicinn thairis air na saor làithean cuideachd. A’ tòiseachadh le dealbh-beò cumhachdach agus tiamhaidh, Sol. Air Là na Nollaig fhèin, thèid an dealbh-beò ùr bho Julia Donaldson ris an robh tòrr a’ dèanamh fiughair, Zog, a shealltainn, agus gheibhear cuideachd sgeulachdan dàna Lena, croitear òg anns na Hearadh le miann sònraichte!
Gus crìoch a thoirt air a’ bhliadhna, chithear film air leth brèagha bho Studio Ghibli, ga shealltainn airson a’ chiad turas anns an RA, Ronjia, Nighean a’ Mhèirlich, bho sgrìobhadair Pippi Longstocking air Oidhche Challainn bho 6f.
Nas fhaide air adhart air an fheasgar ud, gabhaidh sinn sùil aoireil air a’ bhliadhna a bh’ ann, le Siud Agad E 2020 agus an uair sin Cèilidh na Bliadhn’ Ùire às a dhèidh. Aig an stiùir bidh Cathy NicDhòmhnaill, ann an Glaschu, is Niall Iain Dòmhnallach, ann an Steòrnabhagh. Nan cuideachd, bidh aoigh eadar-nàiseanta no dhà, a bharrachd air Trail West, Sian, agus Còmhlan Cèilidh Ghleann Fhionnain, agus Peat & Diesel a bhios a’ toirt soraidh slàn air a’ bhliadhna agus a’ cur fàilte air an tè ùr san dòigh aca fhèin.
Thuirt Mairead Màiri Mhoireach, Ceannard Craoladh Gàidhlig aig BBC ALBA: “Tha sinn cinnteach gum bi an taghadh sònraichte de phrògraman a th’ againn mar dheagh chuideachd airson nan seachdainean a tha ri thighinn, le stòraidhean inntinneach, tarraingeach agus brosnachail. Bidh àm ann airson coimhead air ais, cuimhneachadh, agus airson comharrachadh aoibhneil, is sinne a’ toirt thugaibh cuireadh a thighinn nar cuideachd airson àm na Nollaig air BBC ALBA”.
Faic barrachd fios mu Chlàr na Nollaig an seo
Nollaig Chridheil agus Bliadhna Mhath Ùr bho BBC ALBA!
Tha am film beò-dhealbhachaidh – a mhaireas 28 mionaid agus a thèid a shealltainn air BBC ALBA ann an Alba – ag amas air sòlas a thoirt do theaghlaichean le clann òg, agus bliadhna cho doirbh ’s a th’ air a bhith ann ri ar linn a’ tighinn gu crìoch.
Tha Sol na fhilm air leth smaoineachail, a’ leantainn balach òg a’ strì ri call, agus thèid a shealltainn airson a’ chiad uair anns an RA agus Poblachd na h-Eireann air grian-stad a’ gheamhraidh, an oidhche as duirche sa bhliadhna, Diluain 21 Dùbhlachd.
Tha am film a’ leantainn balach, Sol, a dh’fhulaingeas call a sheanmhair chòir, agus a thèid fhàgail ann an dorchadas leis fhèin. Tha am film a’ toirt am follais na diofar dhòighean a thèid dèiligeadh ri call (clisgeadh, ionndrainn, tuathalachd agus fuasgladh) tro shùilean leanaibh.
Ach, tha togail ann an teachdaireachd Sol. Tha e ga chur, gu h-obann, an tòir an t-solais a th’ air smàladh às air feadh an t-saoghail, agus tha an turas dàna seo a’ toirt air aithneachadh gu bheil an gràdh a th’ aige dha sheanmhair nas làidir buileach na tha pian a chall.
Chaidh am film a chruthachadh mar ghoireas air a bheil cruaidh fheum, gus clann agus teaghlaichean a chuideachadh ann a bhith a’ dèiligeadh ri call, agus tha e gu sònraichte tiamhaidh is e a’ tighinn aig ceann bliadhna a th’ air a bhith cho duilich air feadh na dùthcha.
Thathas an dòchas gun toir an sgeulachd agus na caractaran air tidsearan, pàrantan agus clann òg bruidhinn mu mar as fheàrr a dhèiligeas sinn leis na faireachdainnean a nochdas an dèidh bàs neach-gaoil.
Le aithneachadh air an fheum a th’ aig film cho chuspaireil air feadh na dùthcha, tha iomadh chraoladair TBh air a thighinn còmhla gus Sol a chraoladh thairis air seachd diofar ùrlaran air an aon là.
Air a choimiseanadh le craoladairean ionadail o thùs, mar fhilm nan Cànanan Ceilteach anns a’ Chuimris, Gàidhlig na h-Èireann agus Gàidhlig na h-Alba, thèid a chraoladh cuideachd le fo-thiotalan Beurla, gus luchd-amhairc nàiseanta a tharraing.
Tha an seinneadair Gàidhlig agus a’ bhana-chleasaiche Anna Mhoireach a’ toirt guth do sheanmhair Sol (fhad ‘s a tha an cleasaiche Èireannach a choisinn duais Emmy, Fionnula Flanagan a’ dèanamh an dreach Beurla) agus an seinneadair Gàidhlig Ellen NicDhòmhnaill a’ toirt guth do mhàthair Sol.
Chaidh Sol a chruthachadh agus a riochdachadh leis a’ chompanaidh riochdachaidh TBh cloinne a tha stèidhte ann am Beul Feairste air a bheil Owl Films. Chaidh an tionndadh Gàidhlig a chruthachadh le Obh! Obh! Studios ann an Steòrnabhagh.
Thuirt Bill MacLeòid, Deasaiche Coimiseanaidh aig MG ALBA, a tha a’ ruith BBC ALBA ann an co-bhanntachd leis a’ BhBC: “Tha Sol dha-rìreabh a’ freagairt air an linn sa bheil sinn – ach tha e cuideachd a’ toirt aithne do sheann thraidisean Ceilteach, far a bheil atharrachadh nan ràithean agus tionndadh na bliadhna a’ sònrachadh brìgh dhomhainn. Tha mi cinnteach gun toir am prògram breagha, stòlda seo beagan sholais dhuinn uile.”
Thuirt Stiùiriche Chruthachail Paper Owl, Grainne McGuinnes: “Tha clann feumach, gu h-àraidh a-nis, air sgeulachdan làidir lèirsinneach a chumas taic riutha ann a bhith a’ dèiligeadh ri faireachdainnean nach aithne dhaibh, agus gus slighe air adhart a bhrosnachadh le soirbh-dhùil am pailt.”
Chaidh Sol a choimiseanadh le craoladairean Ceilteach TG4, S4C agus BBC ALBA, agus tha e ga roinn a-mach le Aardman. Fhuair e maoineachadh bho Mhaoin Shusbaint Luchd-amhairc Òg aig Institiud Film na Breatainn, agus bho Mhaoin Craolaidh Gàidhlig na h-Èireann agus Maoin Sgrìn aig Sgrìn Èirinn a Tuath. Chaidh an Albert Calculator agus teisteanas riochdachaidh so-sheasmhach a chleachdadh gus ceum-coise charboin an riochdachaidh a lùghdachadh.
Thuirt Ceannard Maoin Luchd-amhairc Òg aig a’ BhFI, Jackie Edwards: “Tha seo mu dheidhinn a bhith a’ cuimhneachadh, le gràdh air an fheadhainn a chaill sinn, le fios nach eil sinn nar n-aonar agus a bhith a’ brosnachadh theaghlaichean a bhith a’ bruidhinn mun cuid call. Tha fada cus chlann agus dhaoine òga a’ fulang le buaidh a bhith a’ call am bliadhna, agus mar sin bha sinn airson cothrom a chruthachadh stad agus smaointinn, agus gum faigh craoladairean poblach air a thighinn còmhla gus an fhilm sònraichte a co-chraoladh gu uimhir cho mòr ’s a ghabhas de na daoine òga san dùthaich seo, gus taic a thoirt dhaibh an cuid solas a lorg san dorchadas.”
Geàrr-Chunntas an Fhilm:
Tha Sol na bhalach òg a thèid fhàgail san dorchadas, an dèidh dha a sheanmhair, air an robh e cho measail, a chall. ’S e gaisgeach mì-dheònach a tha ann mun sgeulachd aige fhèin – air a chur air turas cudromach gus solas a thoirt air ais gu saoghal a tha a’ sìor fhàs dorcha.
Tha an turas aige ga thoirt tro thìr mòr farsaing a tha làn de chuimhneachain Nonee – dealbhan agus criomagan bho na clàran-deilbh aice air an trusadh còmhla. Gheibh e taic anns an t-saoghal seo, air a threòrachadh le Nonee na nighean bheag aig an toiseach, agus e an uair sin a’ tighinn tarsainn oirre aig diofar amannan na beatha.
Aig deireadh an turais, ruigidh Sol Seann Teampal an t-Solais san Ear, far a bheil a sheanmhair a’ feitheamh. Aithnichidh e gum faod e gabhail ri chuid fhaireachdainnean mu dheidhinn a call, oir tha an gràdh a th’ aige dhi fada nas treasa na tha pian a chall. Tuigidh e gun tàinig feabhas air an t-saoghal, air sàillibh gun robh a sheanmhair mar phàirt dheth, agus gum bi a cuimhne a chaoidh na phàirt dheth fhèin. Chan fhalbh gràdh a chaoidh.
Diluain 21 Dùbhlachd – Clàr craolaidh Sol:
18:30 BEÒ: S4C (anns a’ Chuimris), TG4 (ann an Gàidhlig na h-Èireann), BBC ALBA (ann an Gàidhlig na h-Alba)
19:30 BEÒ: CiTV (le fo-thiotalan Beurla)
19:30 Air-iarrtas: iTV Hub, All 4, My5 (le fo-thiotalan Beurla)
Chaidh an tachartas, a tha gu h-àbhaisteach a’ dol a-mach beò, a chraoladh ann am prògram beòthail a bh’ air a chur ri chèile agus a chur a-mach air BBC ALBA a-mhàin. Le Alistair Heather agus Màiri Anna NicUalraig aig an stiùir, chaidh na buannaichean ainmeachadh a bharrachd air ceòl bho cuid de na ceòladairean traidiseanta as cliùitiche ’s a tha ann, leis an Iona Fyfe Trio, Project Smok, Deirde Ghreumach, Jarlath Henderson & Karen NicMhathain, a thuilleadh air Phil Cunningham agus tòrr a bharrachd.
Bha còir aig tachartas na bliadhna-sa gabhail àite ann an Talla Chàird Dhùn Dhè, ach le ceòl beò agus tachartasan toirmisgte airson an àm ri teachd, rinn Hands Up for Trad saothair gus taic a thoirt do luchd-ciùil le bhith a’ tabhann ùrlar eadar-dhealaichte, a thàinig am bàrr le dà phrògram sònraichte airson Na Trads air BBC ALBA.
Thug Joy Dunlop inntrigeadh do na buill ùra aig Talla Laoich na Trads oidhche Haoine, leis na Duaisean Ciùil Thraidiseanta Albannach MG ALBA an uair sin air an Disathairne. Thèid na duaisean a shealltainn a-rithist air BBC ALBA aig 9f Disathairne 18 Dùbhlachd 2020 agus bidh iad ri fhaotainn air iPlayer a’ BhBC airson 30 là.
Thuirt Ealasaid Dhòmhnallach, Stiùiriche Ro-innleachd & Cùisean Thaoibh a-muigh aig prìomh buidheann taic nan duaisean, MG ALBA, a tha a’ ruith BBC ALBA ann an co-bhanntachd leis a’ BhBC: “Uair eile, tha na Trads air taisbeanadh sàr-mhathas cruthachalachd is tàlaint na h-Alba air fad. Bu mhath le MG ALBA meal an naidheachd a chur orra a ghabh pàirt ann, iadsan a chaidh ainmeachadh agus na buannaichean, leis gu bheil iad air a bhith mar phàirt de bhliadhna air leth diofraichte far a bheil ceòl air a bhith na rud uabhasach cudromach nar beathannan uile. Tha sinn air ar dòigh gu bheil Hands Up for Trad air a h-uile duine a thoirt cruinn còmhla gus an taghadh as fheàrr de cheòl thraidiseanta a chomharrachadh.”
Thuirt Simon Thoumire, a stèidhich Hands Up For Trad agus a tha na Stiùiriche Cruthachail aca, gun robh e taingeil dhan a h-uile neach a bha an sàs: “Thug Covid-19 oirnn uile atharrachaidhean mòra a dhèanamh, agus thug e iomadh dhiofar bhuaidh oirnn, agus bu mhath leam taing a thoirt do MG ALBA agus ar luchd-taic, na ceòladairean agus an sgioba, agus a h-uile duine a chuir bhòt a-staigh.
“Tha a h-uile duine air obrachadh gun sgur – ag atharrachadh, a’ cumail a’ dol, agus a’ toirt ar prògram ciùil tron bhliadhna air fad gu bith – a’ toirt bliadhna air leth gu crìoch ann am prògram na h-oidhche a-raoir, Na Trads 2020 air BBC ALBA, agus Duaisean Ciùil Thraidiseanta Albannach MG ALBA.”
Taobh a-staigh prògram nan duaisean, chaidh triùir cùl-taicean coimhearsnachd Ceòl Traidiseanta na h-Alba aithneachadh le duaisean sònraichte; Chaidh Duais Seirbhisean don Albais Jane Paisley le taic bho Alba Chruthachail a thoirt gu James Robertson, chaidh Duais Seirbhisean don Ghàidhlig le taic bho Bhòrd na Gàidhlig a thoirt gu John Smith, agus chaidh Duais 2020 Sheumais MhicEanruig airson Seirbhisean gu Ceòl Traidiseanta gu Lisa Whytock.
Le atharrachadh airson a h-uile nì tha an gnìomhachas air a chur air dòigh ri linn Covid-19 ann an 2020, ’s iad buannaichean Duaisean Ciùil Thraidiseanta Albannach MG ALBA:
1. Clàr na Bliadhna, le taic bho Bhirnam CD
The Woods le Hamish Napier
2. Obair Ùr na Bliadhna, le taic bho PRS for Music
Everyday Heroes le Skerryore
3. Pròiseact Ciùil Coimhearsnachd na Bliadhna, le taic bho Ghreentrax Recordings
Tunes in the Hoose
4. Tachartas na Bliadhna le taic bho VisitScotland
BBC Radio Scotland Young Traditional Musician Award 20th Anniversary Concert (Celtic Connections)
5. Seinneadair Gàidhlig na Bliadhna le taic bho Chomunn Ghàidhealach Lunnainn
Fionnag NicChoinnich (Fiona MacKenzie)
6. Neach-ciùil na Bliadhna, le taic bho Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean
Tim Edey
7. Cuirm Air-loidhne 2020, le taic bhon Gordon Duncan Memorial Trust
Duncan Chisholm’s Covid Ceilidh
8. Seinneadair Albais Citty Finlayson na Bliadhna, le taic bhon Traditional Music and Song Association (TMSA), do luchd-ciùil a bhios a’ seinn ann an Albais
Siobhan Miller
9. Bhidio Trad na Bliadhna, le taic bho Threads of Sound
Calum Dan’s Transit Van le Peat & Diesel
10. Ceòl Traidiseanta anns na Meadhanan, le taic bho Shabhal Mòr Ostaig
Anna Massie – Black Isle Correspondent
11. Neach-ciùil Gealltanach na Bliadhna, le taic bhon Royal Conservatoire of Scotland
Rebecca Hill
12. Oide Ciùil na Bliadhna, le taic bho Creative Scotland’s Youth Music Initiative
Josie Duncan
