Tha MG ALBA air creideas òir a chosnadh a-rithist mar shamhla air a chuid obrach le daoine òga sna meadhanan Gàidhlig.
Tha creideas òir bho Creideas nar Cosnaichean Òga a’ dearbhadh gu bheil MG ALBA a’ cruthachadh chothroman agus ag altram dhaoine òga, mar a chaidh a shealltainn leis na dreuchdan a th’ aig daoine òga anns gach raon obrach den bhuidheann.
Choinnich neach-measaidh le luchd-obrach bho air feadh na buidhne – oileanaich samhraidh nam measg – gus dearbhadh inbhe òr MG ALBA airson na trì bliadhna mu dheireadh airson an dàrna turas – an duais as àirde a tha ri fhaighinn.
Tha Com-pàirtiche Ionnsachaidh Air-loidhne, Rona Mhoireasdan, 22, mar aon den luchd-obrach as òige a tha ag obair làn thìde aig MG ALBA, is i ag obair sa mhòr-chuid air a’ phròiseact ionmholta ùr SpeakGaelic.
Thuirt Rona: “Tha e sgoinneil a bhith ag obair le daoine òga eile air pròiseact cho inntinneach agus cho cudromach airson ionnsachadh na Gàidhlig, agus tha fios agam gu bheil sinn uile den bheachd gu bheil fàilte agus luach air na beachdan againn.”
Air feadh saoghal MG ALBA, tha e soilleir gu bheil daoine òga a’ dèanamh feum de na cothroman a tha ann sgilean ùra ionnsachadh, a thuilleadh air a bhith a’ leasachadh na sgilean a th’ aca mu thràth.
Thuirt Ealasaid Dhòmhnallach, Stiùiriche Ro-innleachd agus Cùisean Taobh a-muigh MG ALBA: “Tha sinn air leth toilichte gu bheil MG ALBA fhathast ga aithneachadh mar chompanaidh a tha a’ cur luach air daoine òga agus an riochd chudromach a th’ aca anns an obair againn.
“Tha frithealadh dhaoine òga aig crìdhe ar Lèirsinn: Mapa Slighe nam Meadhanan Gàidhlig, a chaidh fhoillseachadh an t-seachdain-sa chaidh agus a tha a’ dealbhachadh ar lèirsinn airson an àm ri teachd nam meadhanan Gàidhlig.“
“Leanaidh sinn oirnn ag obair le daoine òga a’ dearbhadh gu bheil na h-aon cothroman aca a bhith mar phàirt de sheirbheis mheadhanan Gàidhlig brosnachail agus beòthail a lìbhrigeadh.”
B’ e MG ALBA a’ chiad bhuidheann Gàidhlig a choisinn ìre òir Creideas nar Cosnaichean Òga agus tha e cuideachd dearbhte mar bhuidheann Creideas nar Cosnaichean.
Tha Creideas nar Cosnaichean Òga na fhrèam-obrach a tha ag amas air luchd-fastaidh a chuideachadh gus na h-amasan gnìomhachais aca a ruighinn, le bhith ag altram cruthachalachd agus sgilean dhaoine òga, agus tha e ga ruith le Creideas nar Cosnaichean Alba.
Tuilleadh mu Creideas nar Cosnaichean Òga an seo.
Cothromachadh an àirde an dà chuid ann an reachdas agus ionmhas agus ann a bhith a’ planadh airson àm ri teachd didseatach adhartach airson na Gàidhlig – is iad sin na prìomh theachdaireachdan ann an lèirsinn àrd-amasach MG ALBA airson nam meadhanan Gàidhlig san àm ri teachd.
Tha Lèirsinn: Mapa Slighe airson nam Meadhanan Gàidhlig, a chaidh fhoillseachadh an-diugh, a’ cur an cèill àm ri teachd far a bheil na meadhanan Gàidhlig aig cridhe coimhearsnachdan Gàidhlig; a’ cruthachadh fàs ann an comas cànain; na inneal eaconamach cudromach; agus a’ dèanamh cinnteach gu bheil àite didseatach aig daoine òga a bhios deatamach ann a bhith a’ dìon a’ chànain san àm ri teachd.
Aig cridhe an lèirsinn adhartaich seo tha aithris rùin a tha a’ toirt prìomhachas do luchd-amhairc nam meadhanan Gàidhlig. Le targaidean farsaing a tha a’ cur fòcas air daoine òga, tha e follaiseach gu bheil na meadhanan Gàidhlig anns an t-saoghal dhidseatach mar rud riatanach ann a bhith a’ dèiligeadh ri suidheachadh na Gàidhlig anns an latha an-diugh.
A thuilleadh air buannachdan an luchd-amhairc, ’s e lèirsinn dàna a th’ ann airson nam meadhanan Gàidhlig, a tha a’ taisbeanadh nan cothroman sònraichte a dh’fhaodadh a bhith air an toirt gu buil airson ar coimhearsnachdan, cànan agus eaconamaidh.
A’ stiùireadh na lèirsinn seo, tha MG ALBA a’ comharrachadh a’ phàirt chudromach a th’ aig a’ choimhearsnachd, com-pàirteachasan agus a’ ghnìomhachas a tha bunaiteach do na meadhanan Gàidhlig, ach cuideachd tha iad a’ togail air na raointean cudromach a tha a’ cur bacadh air na meadhanan Gàidhlig bho bhith a’ lìbhrigeadh nan gealltanasan a dh’fhaodadh a bhith air an coileanadh.
Thuirt Cathraiche MG ALBA Ailean Dòmhnullach: “Tha an Lèirsinn ùr againn mar ghairm-dùsgaidh don luchd-ùidh agus na com-pàirtichean againn uile a thighinn còmhla gus bun-stèidh a thoirt do na seirbheis mheadhanan poblach Gàidhlig san àm ri teachd.
“Tha an lèirsinn seo a’ dealbhachadh cothrom nach fhaodar a leigeil seachad airson ar cultar agus ar eaconamaidh. Tha cunnart dha-rìreabh ann, mur a tèid na meadhanan Gàidhlig a stèidheachadh anns an t-saoghal dhidseatach, gum bi buaidh aig seo air a’ chànan agus na coimhearsnachdan againn.”
Thuirt Àrd-Oifigear MG ALBA Dòmhnall Caimbeul: “Tha Ofcom air a bhith a’ toirt rabhadh do chraoladairean gum feumar astar atharrachaidh nas luaithe a bhith ann airson an aois dhidseataich. Am measg rudan eile, feumaidh na meadhanan Gàidhlig dèiligeadh gu sgiobalta ri feumalachdan an luchd-amhairc nas òige le susbaint naidheachdan agus susbaint meadhanan eile nach eil an-dràsta comasach leis an in-ionmhais a th’ againn an-dràsta.
“Tha an Lèirsinn seo na Mhapa Slighe airson an dearbh rud sin a dhèanamh. ’S e moladh seilbheachd a th’ ann a tha a’ dealbhachadh mar as urrainn do na meadhanan Gàidhlig ceangal a dhèanamh le gach roinn den luchd-amhairc agus a bhith mar inneal airson fàs anns a’ chànan againn, sna coimhearsnachdan againn agus na h-eaconamaidhean againn. Tha e a’ sealltainn na h-uimhir as urrainn do na meadhanan Gàidhlig a lìbhrigeadh ma tha na h-innealan ceart aca.”
Leugh Lèirsinn: Mapa Slighe airson nam Meadhanan Gàidhlig an seo.
Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA a’ tilleadh a Ghlaschu airson 2021, beò agus air sgrìn
Bidh Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA a’ taisbeanadh cuid de na ceòladairean Albannach as fheàrr thairis air iomadh gnè ciùil, a’ comharrachadh a’ bheartais de thàlant a th’ aca le ceòl beò bho Engine Works Glaschu am-bliadhna, agus ga chraoladh air BBC ALBA aig 9f, 4 Dùbhlachd 2021.
Gus bhòtadh agus airson nan naidheachdan as ùire, rachaibh gu www.scotstradmusicawards.com.
Thuirt Ailean Moireasdan, Ceannard Ciùil Alba Chruthachail: “Tha ceòl aig teis-mheadhan beatha mòran dhaoine. Tron ghlasadh-sluagh chaill sinn chan e a-mhàin na cuirmean-ciùil ach cuideachd oideachadh aghaidh-ri-aghaidh, a’ cluich tac an teine agus a’ cèilidh mar choimhearsnachd.
“Tha cothrom air leth againn aig Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA gus comharrachadh ar coimhearsnachdan ciùil agus na rudan iongantach a fhuair sinn bho chluicheadairean is seinneadairean gus spiorad na Trads a chumail beò tro na làithean dorch ud.
“Tha ceòl traidiseanta na h-Alba fhathast a’ soirbheachadh leis gu bheil ar dualchas, a tha a’ tighinn bho chànanan dùthchasach beairteach, air a thoirt seachad bho ghinealach gu ginealach.
“Sin an t-adhbhar gu bheil Alba Chruthachail moiteil a bhith a’ cur taic ri Duais Janet Paisley airson Seirbhisean gu Albais, agus tron Iomairt Ciùil na h-Òigridh, an duais airson Oideas Ciùil na Bliadhna. Tha sinne cuideachd toilichte taic a thoirt ri Hands up for Trad agus an obair chudromach a tha iad a’ dhèanamh fad na bliadhna.”
Le ceòl beò bho Ímar, Dàimh, Hannah Rarity, The Canny Band, agus tuilleadh, bidh na duaisean cliùiteach seo a’ toirt urram do shàr-mhathas ann an saoghal ciùil traidiseanta na h-Alba.
Le bacadh air tachartasan agus ceòl beò bho thoiseach a’ ghlasadh-sluaigh, tha Hands up for Trad air a bhith ag obair cruaidh bhon Mhàrt 2020 gus taic a thoirt do luchd-ciùil agus airson ùrlaran eadar-dhealaichte a thabhann do cheòladairean gus an luchd-èisteachd a ruighinn, airgid a thogail agus tiocaidean a reic.
Às dèidh oidhche shoirbheachail aig Duaisean Albannais ann an Dùn Dè air 25 Sultain 2021 ‘s e Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA san Dùbhlachd an dàrna tachartas beò aca bhon a thòisich am bacadh, le compàirteachas ùr le MG ALBA gus na duaisean a chraoladh beò.
Thuirt Mairead Chamshron, Deasaiche Coimiseanaidh & Ceannard Co-bhanntachdan Cruthachail aig MG ALBA: “Tha MG ALBA cho moiteil gu bheil sinn a-rithist a’ cur taic ri Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba – tha sinn a’ tuigsinn cho cudromach ‘s a tha coimhearsnachdan ciùil thraidiseanta air feadh Alba, agus gu h-àraid am measg coimhearsnachdan Gàidhlig.
“Tha e a’ toirt toileachas dhuinn amannan coimhearsnachd leithid na Trads a thoirt gu BBC ALBA aig an àm sònraichte seo sa bhliadhna.”
“Tha e cuideachd ag aithneachadh an luchd-ealain cliùiteach sin agus cho innleachdach agus cho làidir ’s a tha a’ choimhearsnachd ciùil traidiseanta às dèidh na dùbhlain anns na 18 mìosan a dh’fhalbh.”
A’ gabhail a-staigh gach taobh de cheòl, bho chluich gu sgrìobhadh, seinn Ghàidhlig, ceòl dùthchasach agus dannsa gu còmhlan pìoba agus tòrr a bharrachd, bidh luchd-amhairc èasgaidh agus beothail an cois cuid de na h-ainmean as motha anns a’ ghnìomhachas, gus na ceòladairean agus sgrìobhadairean seo a chomharrachadh le duaisean leithid Seinneadair Gàidhlig na Bliadhna agus Neach-Ciùil na Bliadhna.
Thuirt Anna-Wendy Stevenson, Àrd-Oidiche agus Stiùiriche Prògraim BA (Urram) Ceòl: “Tha e riatanach gum bi sinn a’ comharrachadh agus a’ taisbeanadh an tàlant anns a’ ghnìomhachas ciùil agus a tha a’ ceangal choimhearsnachdan ann an iomadh dòigh, aig àm nuair a tha an gnìomhachas seo a’ slànachadh às dèidh duilgheadasan a’ phandeimig.
“Tha Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean air leth toilichte taic leantainneach a chumail ri Duais Neach-Ciùil na Bliadhna, agus cuideachd ann a bhith a’ comharrachadh cho cudromach ‘s a tha Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA, ann a bhith a’ toirt bhuidhnean bho air feadh na h-Alba còmhla gus leasachadh agus aithneachadh saothair agus tàlant an luchd-ciùil againn.”
Thuirt Duncan Byatt, Ceannard Comunn Gàidhealach Lunnainn: “Tha Seinn Ghàidhlig air a bhith gu mòr mar phàirt de na tha a’ toirt air daoine Gàidhlig ionnsachadh agus a chleachdadh, agus tha Comunn Gàidhealach Lunnainn air ar dòigh taic a chumail ri Seinneadair Gàidhlig na Bliadhna aon uair eile aig na Trads.
“Meal a naidheachd bhuainne dhan cheathrar a tha air a’ gheàrr-liosta, agus orra-san a bhios a’ seinn sa Ghàidhlig.”
Am-bliadhna, tha Talla Cliùiteach Ceòl Traidiseanta na h-Alba a’ faighinn taic bho Fhèisean nan Gàidheal, agus bidh seo na phàirt sònraichte de na prìomh duaisean agus den phrògram TBh.
Thuirt Art MacCarmaig, Ceannard Fèisean nan Gàidheal: “Tha Fèisean nan Gàidheal gu mòr airson na tha an luchd-ciùil sònraichte againn a’ cur ri ar cultar aithneachadh, agus tha sinn gu math toilichte taic a chur ri Talla Cliùiteach Ceòl Traidiseanta na h-Alba aon uair eile.
“’S e prìomh amas ar n-obrach a bhith a’ taiceachadh Fèisean coimhearsnachd gus pàirtean den chultar Ghàidhlig agus ceòl traidiseanta a thoirt seachad do dhaoine òga.
“Tha cultar na Gàidhlig agus na h-Albais an urra ri beul-aithris, a bhith ag ionnsachadh bhuapa-san aig a bheil na h-òrain, puirt, dannsaichean agus sgeulachdan sin.
“Thairis air an 18 mìos mu dheireadh, tha ceòladairean traidiseanta agus seinneadairean air tlachd mhòr a thoirt do dhaoine ann an dòighean nach fhacas a-cheana, is mar sin tha sinn a’ toirt taing do luchd-inntrigidh na bliadhna-sa le meala naidheachd orra fhèin agus an cuid teaghlaichean.”
Taobh a-staigh nan Duaisean agus a’ phrògraim, thèid triùir aig cridhe coimhearsnachd ciùil trad aithneachadh tro dhuaisean sònraichte; ‘Duais Janet Paisley airson Seirbhisean gu Albais le taic bho Alba Chruthachail’, ‘Duais airson Seirbhisean gu Gàidhlig le taic bho Bhòrd na Gàidhlig’, agus ‘Duais Hamish Henderson airson Seirbhisean gu Ceòl Traidiseanta’.
Thuirt Stuart Fleming, Àrd-Mhanaidsear Dàimh airson Alba agus Èirinn a Tuath, PRS for Music: “Tha PRS for Music cho toilichte a bhith a-rithist a’ cur taic ri Duais Obair Tùsanach na Bliadhna aig Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA.
“Tha e fìor mhath gu bheil na duaisean air tilleadh agus ag aithneachadh na sgrìobhadairean tàlantach, cruthachail an measg a’ choimhearsnachd trad Albannach.
“Tha am pandeimig air a bhith doirbh dhuinn uile, ach tha iadsan a chaidh ainmeachadh fhathast a’ cruthachadh obair bhrosnachail.
“Meal-a-naidheachd air gach neach a chaidh ainmeachadh, tha sinn a’ coimhead air adhart ri bhith a’ comharrachadh sin leibh san Dùbhlachd.”
Tha buidheann-lìbhrigidh nan duaisean, Hands up for Trad, air a mhaoineachadh leis a’ Chrannchur Nàiseanta tro Alba Chruthachail. Chaidh a stèidheachadh ann an 2002 gus inbhe agus faicsinneachd ceòl traidiseanta na h-Alba àrdachadh tro fiosrachadh, taic agus foghlam do cheòladairean, chom-pàirtichean agus luchd-ùidh.
Thuirt Stiùiriche Chruthachail Hands up for Trad, Simon Thoumire: “Bhon a thòisich an glasadh-sluagh thàinig an sgioba còmhla gus taic a thoirt do cheòladairean agus luchd-taic ri linn ‘s gun deach cuirmean a chur dheth, agus tha sinn air cultar agus fèisteas a thoirt gu luchd-ùidh, agus mar sin tha mi cho taingeil agus cho toilichte airson a h-uile duine a chaidh ainmeachadh agus tha mi a’ coimhead air adhart ri ceòl beò a-rithist am-bliadhna, agus ri bhith ag obair le MG ALBA gus faireachdainn na Trads a thoirt gu dachannan dhaoine.”
Mar thoradh air bacaidhean Covid-19, chan fhaod ach sponsairean agus daoine a tha a’ nochdadh air geàrr-liosta a bhith an làthair aig an tachartas fhèin am-bliadhna.
Bha bhòtadh fosgailte don phoball bho 4 gu 17 Dàmhair airson an tachartais Duaisean Ciùil Traidiseanta na h-Alba MG ALBA a tha ga ruith le Hands Up for Trad, agus ’s iad na leanas a tha gan ainmeachadh airson duais:
Obair Tùsanach na Bliadhna le taic bho PRS for Music
1. Calum MacPhail – 7 Years Old
2. Fatma’s Waltz – Adam Sutherland
3. Dùsgadh – Breabach
4. The Driftwood Project – Jack Badcock
5. Wild Edges – Inge Thomson
Pròiseact Coimhearsnachd na Bliadhna le taic bho Greentrax Recordings
1. Cabraich Community Arts, Stornoway: Online Skills and Ceilidh
2. Dee and Don Ceilidh Collective’s ‘Our Rivers and Glens’ project.
3. Riddell Fiddles’ Two Towns Housing Estate Youth Musical Outreach Programme
4. Stonehaven Folk Club Folk in Crisis Concerts
Tachartas na Bliadhna le taic bho VisitScotland
1. Capers in Cannich
2. Celtic Connections
3. Eden Court Under Canvas
4. In The Tradition – Edinburgh International Festival Traditional Music Programme 2021
5. NAAFC Festival
Seinneadair Gàidhlig na Bliadhna le taic bho Chomunn Gàidhealach Lunnainn
1. Ainslie Hamill
2. Iain ‘Costello’ Maciver
3. Kim Carnie
4. Mairi Macmillan
Neach-ciùil na Bliadhna le taic bho Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean
1. Ali Levack
2. Findlay Napier
3. Ingrid Henderson
4. Iona Fyfe
5. Mhairi Hall
Tachartas Air-loidhne 2021 le taic bhon Gordon Duncan Memorial Trust
1. Alec Dalglish Live Streams
2. An Tobar Summer Sessions
3. Làn-Dùil Online Festival
4. Norrie “Tago” MacIver Live Streams
5. Ron Jappy Vincular Album Launch
Seinneadair Albais na Bliadhna Citty Finlayson le taic bhon Traditional Music and Song Association
1. Beth Malcolm
2. Calum McIlroy
3. Cameron Nixon
4. Ellie Beaton
Bhidio Traidiseanta na bliadhna le taic bho Threads of Sound
1. Adahs Way – Ali Levack
2. Doddies Dream – Bruce MacGregor
3. Summer – Lewis McLaughlin
4. Mairead nan Cuiread – Mhairi Macmillan
5. Pretty Girl – Lapwyng (Valtos Remix)
Ceòl Traidiseanta sna Meadhanan le taic bho Shabhal Mòr Ostaig
1. Ceòl is Cràdh’ (BBC ALBA)
2. Tartan Tunes
3. Taynuilt Ceilidh’s
4. The 22nd Annual Pipes of Christmas – 2020 / The Clan Currie Society / The Learned Kindred of Currie
Neach-ciùil Gealltanach na Bliadhna le taic bhon Royal Conservatoire of Scotland
1. Arthur Coates
2. John Dew
3. Madderam
4. The Canny Band
Oide-Ciùil na Bliadhna le taic bho Iomairt na h-Òige Alba Chruthachail
1. Imogen Bose Ward, Fiddle
2. Gillian Millar, Falkirk Traditional Music Project
3. Isla Ratcliff, Dundee City Council
4. Michael Bryan, Guitar
5. Craig Muirhead, Director of Piping and Drumming at Strathallan School
Clàr na Bliadhna le taic bho Birnam CD
1. And Den Dey Made Tae by Ross & Ryan Couper
2. Cairdeas by Brian Ó hEadhra & Fionnag NicChonnich
3. Gaol by Rachel Walker
4. Livewire by Mec Lir
5. MAIM by Whyte
6. Milestone by Duncan Lyall
7. Orkney Monster by The Chair
8. Still Time by Karen Matheson
9. The Light of The Moon by Gnoss
10. Where the World Is Thin by Kris Drever
Tha MG ALBA air fàilte a chur air fios bhon BhBC gu bheil Àrd Dheifinisean (HD) a’ tighinn gu BBC ALBA.
An-dràsta, chan fhaigh luchd-coimhid prògraman na seanail ach a-mhàin aig ìre Deifinisean Coitcheann (SD), ged a tha cuid de shusbaint ri fhaotainn ann an HD air iPlayer a’ BhBC.
Tha seo mar phàirt de phròiseas far am bi am BBC a’ cur air bhog tionndaidhean HD de BBC One anns gach sgìre ann an Sasainn, a thuilleadh air cuid de phrìomh-sheanailean nach eil an-dràsta ri fhaotainn ann an HD.
Tha am BBC air innse gur e pròiseact ceum air cheum a bhios ann an atharrachadh gu HD, ach tha dùil ann gun tèid a choileanadh ro dheireadh 2022.
A’ cur fàilte air an naidheachd, thuirt Àrd-Oifigear MG ALBA, Dòmhnall Caimbeul: “Tha MG ALBA a’ cur fàilte air a’ ghealltanas seo airson HD air BBC ALBA. Bidh sinn a’ strì gus sàr-shusbaint a thoirt chun luchd-amhairc againn, agus nì e diofar mhòr dhaibh cothrom a bhith aca prògraman fhaicinn a tha gan craoladh ann an HD. Tha sinn a’ coimhead air adhart ri bhith ag obair còmhla ris a’ BhBC gus pròiseas atharrachaidh HD a tha rèidh a thoirt gu BBC ALBA.”
Tha BBC Scotland agus BBC ALBA gu bhith a’ leudachadh a’ cho-obrachadh craoladh spòrs anns a bheil iad air a bhith an sàs o chionn ghoirid, le roghainn aithris Beurla gu bhith air a dhèanamh comasach le BBC Scotland co-cheangailte ri craolaidhean BBC ALBA de gheamannan deuchainn Cupa na Cruinne sgioba nàiseanta bhoireannach na h-Alba.
Tha an roghainn leudaichte seo don luchd-amhairc a’ tòiseachadh le craoladh oidhche Haoine (a-nochd) air BBC ALBA de gheama na h-Alba an aghaidh na h-Ungair aig Hampden.
Leanaidh an roghainn thairis air a’ chòrr de gheamannan deuchainn Cupa na Cruinne aig an sgioba nàiseanta, a thuilleadh air geama càirdeil an sgioba an aghaidh an t-Suain an ath sheachdain, agus tha iad sin uile rim faighinn air BBC ALBA a-mhàin.
Tha an gluasad a’ togail air co-obrachadh mar a chunnacas le Cuairt Dheireannach Cupa na Camanachd a chaidh a chraoladh air BBC ALBA airson a’ chiad uair na bu thràithe air a’ bhliadhna, le geàrr-chunntas ri fhaicinn às dèidh làimh air BBC Scotland.
Thuirt Iseabail Nic an t-Sagairt, Stiùiriche Susbaint Ioma-ùrlair MG ALBA “Tha sinn moiteil às na tha BBC ALBA air a choileanadh ann a bhith a’ taisbeanadh spòrs bhoireannach ann an Alba, gu sònraichte sgioba ball-coise nàiseanta nam boireannach.
“Tha ar com-pàirteachas leis a’ BhBC a’ toirt cothrom do BhBC ALBA, a tha na ùrlar saor-chraolta (free-to-air), ìomhaigh spòrs bhoireannach a mheudachadh, agus tha an ceum ùr seo a’ toirt cothrom dhuinn obrachadh le BBC Scotland gus roghainn aithris a thabhann airson geamannan an sgioba nàiseanta.
“Bu chòir barrachd roghainn, le àrdachadh ann an sanasachd thar sheirbheisean BBC Scotland, ìomhaigh nan geamannan sin àrdachadh.
“Tha e a’ sealltainn cuideachd mar as urrainn do BhBC ALBA agus BBC Scotland a bhith ag obair còmhla mar chom-pàirtichean saor-chraolta airson buannachd luchd-amhairc spòrs bhoireannach agus luchd-ùidh spòrs.
“Bheir an gluasad seo fuasgladh don luchd-amhairc gu craoladh àbhaisteach BBC ALBA, a’ gabhail a-steach na tha ri fhaicinn aig leth-ùine, agus aig an aon àm a’ toirt cothrom do luchd-amhairc an cànan aithris as fheàrr leotha a thaghadh airson a’ gheama.
“Tha sinn a’ faicinn craoladh spòrs BBC ALBA mar dhoras cudromach don Ghàidhlig dhaibhsan aig nach eil Gàidhlig, agus tha an doras sin fhathast cho fosgailte ’s a ghabhas.”
Thuirt Louise Thornton, Ceannard Coimiseanaidh aig BBC Scotland:
“Tha BBC Scotland dealasach ann a bhith a’ taisbeanadh ball-coise nam ban ann an Alba agus ann a bhith a’ togail ìomhaigh a’ gheama.
“Le bhith ag obair gu dlùth le ar com-pàirtichean aig BBC ALBA, tha sinn ag amas air luchd-amhairc ùr a thabhann agus togail air buaidh nan geamannan seo.
“Tha làn fhios againn cho cudromach ’s a tha spòrs beò don luchd-amhairc agus leanaidh sinn ann a bhith a’ leudachadh dòighean innleachdail an craoladh beò seo a thaisbeanadh”
Airson faighinn gu na roghainnean aithris, bu chòir luchd-amhairc na leanas a dhèanamh:
• TBh Ceangailte (TBh ceangailte ris an eadar-lìon): Brùth am Putan Dearg, thig Clàr am bàrr, tagh ‘Scotland v Hungary (English)’. Faodaidh luchd-amhairc tilleadh gu aithris Ghàidhlig le bhith a’ taghadh ‘Exit’ no le bhith a’ tilleadh air ais gu seanail BBC ALBA
• TBh No-cheangailte (TBh nach eil ceangailte ris an eadar-lìon): Brùth am Putan Dearg agus tagh ‘SCO v HUN (English)’. Faodaidh luchd amhairc tilleadh gu aithris Ghàidhlig le bhith a’ taghadh SCO v HUN (Gaelic) no fàgail agus tilleadh gu seanail BBC ALBA.
Tha taghadh de gach aithris cuideachd ri fhaighinn air BBC iPlayer
Le COP26 a’ tighinn a Ghlaschu, tha BBC ALBA a’ gealltainn taghadh farsaing de phrògraman co-cheangailte ris a’ ghnàth-shìde, a’ cur a’ chàirdeis a th’ againn leis an àrainneachd fon phrosbaig.
Le buaidh atharrachadh na gnàth-shìde ga fhaireachdainn air feadh an t-saoghail, bho thuiltean anns a’ Ghèarmailt gu teintean ann an Àstrailia, agus crìonadh nan cladaichean ann an Uibhist nas fhaisge oirnn buileach, tillidh sgioba Eòrpa (prògram cùisean-làitheil a tha air BAFTA a choisinn a-cheana) le earrann fad uair a thìde. Ann an Eòrpa: An Deasbad | The Debate, thèid beachdan dhaoine àbhaisteach bho air feadh an t-saoghail a thrusadh gus faighinn a-mach dè tha air an aire a thaobh na h-àrainneachd, agus mar as urrainnear adhartas a dhèanamh.
Thig panail de eòlaichean cruinn còmhla fo stiùir an tè-naidheachd Anna NicLeòid airson Eòrpa: An Deasbad |The Debate, gus beachdachadh air na co-dhùnaidhean cruaidhe a bhios mu choinneimh ceannardan na cruinne agus iad a’ feuchainn ri aonta a ruigsinn air dìon ar planaid. ‘S iad sin eòlaiche na gnàth-shìde an t-Oll June Ghreumach, neach-iomairt na h-àrainneachd Babs NicGriogair, na h-eòlaichean cumhachd ath-nuadhachail Eilidh NicAonghais agus Aonghas MacAoidh, agus an t-eòlaiche eaconomach Coinneach MacMhathain.
Thuirt Iona NicRisnidh, riochdaire Eòrpa: An Deasbad: “Le co-labhairt COP26 air ar starsaich ann an Glaschu, bha sinn a’ smaointinn gum biodh e uabhasach cudromach aire dhaoine a tharraing chun nan cuspairean mòra a tha co-cheangailte ri atharrachadh na gnàth-shìde agus na dùbhlain a tha romhainn uile ann a bhith a’ dèiligeadh ris an staing. Tha sgioba Eòrpa ro thoilichte gun deach againn air panail de shàr-eòlaichean a thoirt ri chèile gus beachdachadh air cuspairean a tha cudromach do Ghaidheil anns a h-uile ceàrnaidh de dh’Alba agus nas fhaide air falbh.”
Tha an àrainneachd aig cridhe phrògraman BBC ALBA an-dràsta, le Dòmhnall MacSuain (An Lot, The Misadventures of Romesh Ranganathan) – croitear air mhuinntireas BBC ALBA, a tha stèidhte air Eilean Leòdhais – a’ faighneachd dè ’s urrainn dha-san a dhèanamh gu prataigeach airson diofar a dhèanamh don àrainneachd ann am Mac ’S Uaine | MacSween goes Green, is e a’ tadhal air diofar iomairtean uaine, a thuilleadh air a bhith a’ meòrachadh dè a’ bhuaidh a bhiodh aig atharrachadh na gnàth-shìde air gu pearsanta, gu h-ionmhasail agus gu cultarail.
Ge bith an toradh a thig à COP26, chan eil teagamh sam bith ann gur ann air an fheadhainn as òige air an toir e buaidh. Bidh Uaine | Green, sreath sònraichte ùr airson CBBC ALBA a’ coimhead air an seo, le preseantair Calum Dòmhnallach a’ siubhal air feadh Alba, a’ tadhal air iomadh àite uaine – bho aiseag ‘hybrid’ san Eilean Sgitheanach gu tuathanas gaoithe Whitelee, faisg air Glaschu, agus stèisean cumhachd uisge Foithir, air bruachan Loch Nis – gus faighinn a-mach mar a tha iad a’ toirt deagh bhuaidh air atharrachadh na gnàth-shìde.
Le sùil an-dràsta air dè nì luchd-poilitigs mu bhlàthachadh na cruinne, tha An Gabh an Saoghal Fhuarachadh? a’ faighneachd dè ’s urrainn dha saidheans a thabhann a thaobh fuasglaidhean prataigeach. Air fhaighinn bhon chraoladair Aimeireaganach PBS, tha am prògram aithriseach seo a’ coimhead gu h-eadar-nàiseanta gus faighinn a-mach ciamar a tha luchd-saidheans an t-saoghail ag obrachadh còmhla gus cur an-aghaidh atharrachadh na gnàth-shìde.
• Thèid Eòrpa: An Deasbad | The Debate a chraoladh 28 Dàmhair aig 9f
• Thèid Uaine | Green (CBBC ALBA) a chraoladh o 12 Dàmhair aig 6.50f
• Thèid Mac ’S Uaine | MacSween goes Green a chraoladh air 2 Samhain aig 9f
• Thèid An Gabh An Saoghal Fhuarachadh? | Can we cool the planet? a chraoladh air 4 Samhain aig 10.30f
Bidh na prògraman seo uile ri fhaotainn air iPlayer a’ BhBC airson 30 là an dèidh an craoladh.
Tha cruth atharrachadh ri thighinn air modhan ionnsachaidh na Gàidhlig le cùrsa ùr ionnsachaidh a tha cho iomlan ’s a ghabhas, SpeakGaelic, ga chur air bhog Dihaoine 15 Dàmhair.
Thathas a’ moladh a’ phròiseict ionnsachaidh seo mar chothrom ionnsachadh na Gàidhlig atharrachadh gu bunaiteach, le susbaint dhaibhsan a tha airson a’ Ghàidhlig a thogail airson a’ chiad uair, agus dhaibhsan a dh’iarradh na sgilean aca a dhaingneachadh.
Bho Dihaoine 15 Dàmhair, bidh an t-susbaint SpeakGaelic air fad airson fìor luchd-tòiseachaidh aig ìre A1 ri fhaotainn air làrach-lìn SpeakGaelic, le prògraman rim faotainn aig an aon àm air iPlayer a’ BhBC, BBC Sounds, YouTube agus seirbheisean sruthadh fuaime eile.
Thèid prògraman cuideachd a chraoladh an dà chuid air BBC ALBA agus BBC Radio nan Gàidheal, le goireasan ionnsachaidh ri dhol leotha air duilleagan meadhanan sòisealta SpeakGaelic.
Bidh ionnsachadh aghaidh-ri-aghaidh cuideachd ri fhaotainn, le clasaichean Gàidhlig ionadail agus oidean a’ tighinn air bòrd le SpeakGaelic, a’ frithealadh air luchd-ionnsachaidh a tha ag iarraidh àrainneachd ionnsachaidh nas iomlan, le susbaint nam meadhanan a’ cur ri slighe ionnsachaidh a tha eadhoin nas coileanta.
Tha seo a’ ciallachadh gum bi daoine a tha nan luchd-ionnsachaidh mar-thà, no a tha a’ tighinn thuige às ùr, a’ togail modhan ionnsachaidh a tha gu tur a’ freagairt orra fhèin, agus a dh’fhaodas iad atharrachadh a rèir an toil.
’S e dithis a tha air ceumnachadh o Shabhal Mòr Ostaig a bhios air ceann prògraman SpeakGaelic: Neach-sìde a’ BhBC, ceòladair agus pearsa TBh Joy Dunlop, agus Calum MacIllEathain a tha aithnichte air na meadhanan sòisealta airson a bhith ri iomadh diofar chur-seachad air a’ bhlàr a-muigh.
Anns an stiùidio, bidh Joy a’ toirt seachad criomagan feumail airson cànan ionnsachadh, agus a’ cur fàilte air luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig eile a tha air slighean ionnsachaidh iad fhèin.
Thuirt Joy Dunlop, a bhuineas don Choingheal ann an Earra-Ghàidheal: “Tha buaidh mhòr air a bhith aig ionnsachadh na Gàidhlig air mo bheatha. Tha e aig cridhe na dreuchd agam, na càirdean agam, agus a’ mhòr chuid de na rudan air a bheil mi cho fìor dhèidheil.
“Bheir SpeakGaelic cothrom do na mìltean a’ Ghàidhlig ionnsachadh, a thuilleadh air beagan misneachaidh a thoirt dhaibhsan a tha feumach air. Tha mi an dòchas gun cuir daoine fàilt air a’ chothrom, oir chan eil sìon a dh’fhios agad cà landaig thu air sàillibh na Gàidhlig!”
Bidh Calum MacIllEathain a’ lìbhrigeadh earrannan is e air chuairt air feadh na dùthcha, a thuilleadh air susbaint nam meadhanan sòisealta.
Tha Calum aithnichte air-loidhne airson susbaint bhon bhlàr a-muigh (le ‘dùbhlan nam meanbh-chuileagan’ am measg nam bhidiothan as ainmeile aige) agus ann an Dhan Uisge, air BBC ALBA, bidh e a’ taisbeanadh a chuid dealas airson a bhith a’ snàmh a-muigh ann an uisgeachan na h-Alba.
Bidh preseantair BBC Radio nan Gàidheal Iain Urchardain, a thogadh anns Na Hearadh, a’ lìbhrigeadh susbaint rèidio agus podcastan.
Tha Coinneach Macleòid (47) à Glaschu, no ‘The Hebridean Baker’ mar as fheàrr a dh’aithnichear e airson nam bhidiothan aige anns am bi e a’ taisbeanadh reisibidhean agus sgeulachdan eileanach, an sàs ann an clàradh airson SpeakGaelic. Rugadh is thogadh e ann an taigh anns an robh a’ Ghàidhlig ga bruidhinn gu nàdarra air Eilean Leòdhais.
Thuirt e: “Nuair a bhios mi a’ dol dhachaigh dhan eilean, bidh mo theaghlach a’ bruidhinn rium anns a’ Ghàidhlig. Feumaidh mi beagan misneachd airson a bhith gam freagairt anns a’ Ghàidhlig, agus ’s e sin as coireach gu bheil mi gu bhith a’ dèanamh SpeakGaelic.”
Tha Caroline Quinn (31), à Trinidad agus Tobago o thùs, ach a-nise a’ fuireach ann an Glaschu, cuideachd air clàradh airson SpeakGaelic, oir tha i a’ miannachadh gun tog i an cànan gu ìre fileantais.
Thuirt Caroline: “Tha e gu math coltach gur mi an t-aon neach à Trinidad agus Tobago aig a bheil a’ Ghàidhlig! Tha e cho chudromach dhomh gun cùm sinn an cànan beò, oir tha e a’ cur ri beothachadh a’ chultair cuideachd.”
Tha Clare Coghill (28), a tha na còcaire às an Eilean Sgitheanach cuideachd air clàradh airson SpeakGaelic. Tha i an dòchas cafaidh fhosgladh san eilean an ath-bhliadhna, a bhios a’ tarraing air cultar nan eilean, agus a’ toirt orra-san a bhios anns a’ chafaidh a’ Ghàidhlig a chleachdadh ri chèile.
Thuirt i: “Tha mi gu mòr airson mo chuid meas air còcaireachd agus Gàidhlig fhighe ri chèile, tro na reisibidhean agam agus air na meadhanan sòisealta.”
’S e còmhlan cho cliùiteach ’s a ghabhas ann an saoghal ciùil na h-Alba, Niteworks, às an Eilean Sgitheanach, a bhios a’ lìbhrigeadh ceòl airson SpeakGaelic.
Bidh SpeakGaelic, co-bhanntachd eadar MG ALBA, Sabhal Mòr Ostaig agus am BBC, le maoineachadh bho Bhòrd na Gàidhlig agus Riaghaltas na h-Alba, a’ tabhann dòigh choileanta ioma-ùrlair a tha mar shamhla air an àrainneachd dhidseatach anns an latha an-diugh.
Thuirt Rùnaire an Fhoghlaim Shirley-Anne Somerville: “Tha mi air mo dhòigh gum bi prìomh phàirt aig Riaghaltas na h-Alba ann a bhith a’ toirt taic do chur air bhog SpeakGaelic. ’S e seo iomairt a bheir cruth-atharrachadh air ionnsachadh na Gàidhlig tro bhith a’ cruthachadh chothroman ùra an cànan a thogail. Tha misneachd agam gum bi SpeakGaelic a’ tàladh dhaoine don chànan às ùr agus cuideachd gum fàs cleachdadh na Gàidhlig ann an coimhearsnachdan.
“Bu mhiann le Riaghaltas na h-Alba moladh gach neach a tha air a bhith ag obair còmhla mar phàirt den chom-pàirteachas mheadhanan ùr-ghnàthach seo.”
Thuirt Iseabail Nic an t-Sagairt, Stiùiriche Pròiseict SpeakGaelic agus Stiùiriche Susbaint Ioma-Ùrlair aig MG ALBA: “’S e SpeakGaelic am pròiseact as motha a th’ air a bhith ann chun a seo a tha ag amas air inbhich a thoirt chun na Gàidhlig, an dà chuid gus a togail às ùr agus a leasachadh. Tha sinn an dòchas gun adhbhraich e atharrachadh nach beag air an àrainneachd ionnsachaidh Ghàidhlig a tha ann mar-thà.
“Tha e air leth cudromach gum bi sinn ga dhèanamh cho furasta ’s a ghabhas Gàidhlig ionnsachadh, agus mar sin tha an t-slighe ioma-ùrlair seo ag amas air leigeil le daoine fa leth, clasaichean agus buidhnean, na modhan aca fhèin a thaghadh, le susbaint a bharrachd a’ dol leis ann an dòigh thaiceil, agus a tha ri fhaotainn aig àm sam bith.”
Thuirt Shona NicIllInnein, Ceannard Bhòrd na Gàidhlig: “Tha Bòrd na Gàidhlig air leth toilichte taic a chur ris a’ ghoireas ùr sgoinneil seo, a bhios a’ brosnachadh tòrr a bharrachd dhaoine a bhith a’ faighinn an sàs leis a’ choimhearsnachd Ghàidhlig, ma tha beagan eòlais aca mar-thà, no tha ma tha iad air thighinn chun a’ chànain às ùr.
“Cuiridh SpeakGaelic gu mòr ri amas a’ Phlana Nàiseanta, is ’s e sin gun tèid a’ Ghàidhlig a cleachdadh nas trice, le barrachd dhaoine agus ann an suidheachaidhean nas fharsainge.”
Thèid SpeakGaelic a chur air bhog an toiseach le ìre A1, ag amas orra sin a tha ùr dhan chànan, le A2 a’ tighinn tràth ann an 2022.
Bidh am pròiseact cuideachd a’ leudachadh gus luchd-labhairt a tha air tuiteam air falbh bhon chànan agus luchd-labhairt le cion misneachd a thàladh air ais, stèidhichte air an sgèile ionnsachaidh aig ìrean B1 agus B2, nas fhaide air adhart ann an 2022 agus 2023.
Tha an t-in-ionmhas, an dà chuid a thaobh maoineachaidh agus in-ionmhas “in kind”, a dh’fheumar gus amas a’ chom-pàirteachais airson a’ phròiseict a lìbhrigeadh, a’ gabhail a-steach an àrdachaidh a dh’fheumar airson nan ìrean as adhartaich, aig £4m thar ceithir bliadhna.
Tha 75% den t-sùim seo air a bhith air fhaotainn, air neo faisg air aontachadh le Riaghaltas na h-Alba, Bòrd na Gàidhlig, MG ALBA, am BBC agus Sabhal Mòr Ostaig. Tha an com-pàirteachas misneachail gum faighear an còrr dhen t-sùim a dh’fheumar gus am pròiseact a lìbhrigeadh.
Clàraich airson tuilleadh fiosrachaidh an-diugh aig www.speakgaelic.scot air neo lean duilleagan meadhanan sòisealta a’ phròiseict – Instagram, Twitter, Facebook & TikTok.
Tha MG ALBA an-diugh air fàilte a chur air sgrùdadh chudromach air buaidh eaconamach agus sòisealta a tha air sealltainn an àite cudromach a th’ aig na meadhanan Gàidhlig, chan ann a-mhàin ann a bhith a’ lìbhrigeadh sàr-shusbaint chun luchd-amhairc, ach mar stiùiriche eaconamach le comas sìor fhàs a thoirt nar coimhearsnachdan.
Tha an sgrùdadh, a chaidh a dhèanamh le Ekos le taic bho HIE, a’ mìneachadh toraidhean sheilbheachd MG ALBA agus an roinn solarachaidh, a bhios a’ frithealadh ùrlaran BBC ALBA, a thuilleadh air na prìomh bhranndan aig MG ALBA; FilmG, LearnGaelic & SpeakGaelic. Tha am fiosrachadh a th’ ann an-dràsta mun bhuaidh eaconamach gu math soilleir, a’ sealltainn gu bheil an roinn solair an urra ri 340 obraichean, tuarastalan luach £10.4m agus GVA de £17.2m. Tha seo uile a’ leantainn gu toradh de thasgadh £1.34 airson gach £1 a chaidh a chosg.
Tha an aithisg cuideachd a’ sealltainn a’ bhuaidh a dh’fhaodadh a bhith ann bho phasgan sheilbheachd bhrìgheil, air bun-stèidh nan robh an t-seilbheachd bho thùs anns na meadhanan Gàidhlig air a bhith ceangailte ri ìre na h-atmhorachd. Tha seo a’ sealltainn an àrdachadh ann an obraichean agus cothroman fàis a dh’fhaodadh a bhith air an trusadh le roinn nam meadhanan a tha a’ gluasad aig astar.
A’ cur fàilte air an sgrùdadh, thuirt Àrd-Oifigear MG ALBA Dòmhnall Caimbeul: “Tha an aithisg seo a’ sealltainn an àite cudromach a th’ aig na meadhanan Gàidhlig ann a bhith a’ lìbhrigeadh fàs eaconamach, gu sònraichte a thaobh chosnaidhean, do na coimhearsnachdan againn. Ma tha sinn airson dèiligeadh ris na duilgheadasan a tha far comhair a thaobh na Gàidhlig agus na coimhearsnachdan a tha sinn a’ frithealadh, feumaidh sinn coimhead air seilbheachd gus na cothroman a lìbhrigeadh a dh’fhaodadh cruth-atharrachadh a thoirt.
“Tha na meadhanan Gàidhlig mar phàirt den àm ri teachd seasmhach aig ar coimhearsnachdan, agus mar phrìomh chùis ann an raointean leithid foghlam, na gnìomhachasan cruthachail, leasachadh tàlaint, agus com-pàirteachadh coimhearsnachdan. A dh’aithghearr bidh sinn a’ foillseachadh ar Lèirsinn airson àm ri teachd nam meadhanan Gàidhlig, a bhios a’ coimhead air an àite a dh’fhaodadh a bhith aig na meadhanan Gàidhlig airson fàs eaconamach agus com-pàirteachadh choimhearsnachdan ann an Gàidhlig tro na meadhanan a phutadh.”
Fhuair an sgrùdadh taic bho Iomairt na Gàidhealtachd is nan Eilean. Thuirt Joanna Peteranna, Manaidsear Sgìre Eadar-amail, sgioba Innse Gall HIE: “Tha MG ALBA a’ cuideachadh ghnìomhachasan cruthachail ionadail tro bhith a’ coimiseanadh phrògraman agus aig an aon àm a’ cruthachadh agus a’ toirt taic do iomadh cosnadh anns na h-eileanan. Bidh e a’ tabhann chothroman airson susbaint mheadhanan Gàidhlig a thoirt don luchd-amhairc gu maith luchd-labhairt agus luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig air feadh na h-Alba agus an t-saoghail.
Tha sinn toilichte ar taic a thoirt don sgrùdadh seo, a tha a’ sealltainn os-sealladh àrd ìre air mar a tha MG ALBA a’ cur ri leasachadh eaconamach agus coimhearsnachd anns an sgìre agus nas fhaide air falbh.”
Bidh seinneadar le buntainneas Albannach agus Nigèiriach aig a bheil a’ Ghàidhlig a’ sgrùdadh an dàimh aice fhèin ri cultar agus eachdraidh na Gàidhlig ann am prògram aithriseach ùr air BBC ALBA.
Bheir Cass Ezeji, 27, sealladh pearsanta de a beatha seachad ann an Trusadh: Afro-Gàidheil – Afro-Gaels, is i a’ feuchainn ri a h-àite a lorg ann an cultar far nach fhacas riochdachadh dhi fhèin cho bitheanta ’s a dh’iarradh i.
Coinnichidh i ri luchd-labhairt Gàidhlig eile le sinnsireachd Afraganach agus Caraibeach gus bruidhinn air mar a bhios iadsan a’ dèanamh ceangail leis a’ chultar, agus aig an aon àm a’ bruidhinn le eòlaichean gus fhaighinn a-mach mun riochd a bh’ aig na Gàidheil ann am malairt thràillean.
’S ann nuair a chaidh Cass dhan bhun-sgoil ann an Glaschu, a’ chiad bun-sgoil Ghàidhlig ann an Alba, a dh’fhulang i grain-chinnidh an toiseach. Mar thè òg de chinneadh-measgaichte, bha mì-chinnt aice mun àite aice-se anns a’ choimhearsnachd Ghàidhlig, agus ged a bhruidhneadh i an cànan gu fileanta, ’s ann tric a thèid a ceasnachadh mu cuid aithne co-cheangailte ri sin.
Thuirt Cass: “Bha sinn air ar bogadh ann an Gàidhlig anns an sgoil, agus cha chreid mi gun robh fios-am gur e sin a’ chùis a bhiodh ann, is mar sinn bha mi a’ faireachdainn rud beag air chall.
“’S e am faireachdainn a fhuair mi nuair a dh’fhàg mi an sgoil gur e is nach robh mi a’ faireachdainn mar phàirt de shaoghal na Gàidhlig. Cha robh mi gam fhaicinn fhèin a’ faighinn riochdachadh anns a’ chultar, is mar sin bha faireachdainn neo-cheangailte ann.”
Buinidh pàrantan Cass ri Glaschu. ’S ann à Nigèiria a bha athair a h-athar agus dh’fhuirich e ann an taobh Sear Glaschu còmhla ri a seanair à Newcastle. Thuirt Cass: “Cha robh an uimhir de dhaoine Black a’ fuireach ann an Alba aig an àm sin. Bha iadsan mar aon de na beag-uiread de theaghlaichean Black a bha anns a’ bhaile.
Thuirt Cass, a bhios a’ seinn ann an còmhlan air a bheil LAPS còmhla ri a deagh caraid Alicia Matthews; “Ag èirigh suas, cha robh eòlas sam bith agam air Nigèiria. Bha mi gu math fortanach gun robh athair mo mhàthar ag innse tòrr dhomh mu dheidhinn an àite.
“Bha mapa cruinne againn, agus bhiodh e a’ sealltainn dhomh cà robh Nigèiria. Bha dà threubh ann an Nigèiria a b’ aithne dha – Igbo agus Yoruba; ’s e Igbo a th’ anns an teaghlach againne.”
Thadhail Cass air Nigèiria airson a’ chiad turas o chionn dà bhliadhna, agus ged a thug an cultar crathadh oirre, ’s e turas sònraichte a bh’ ann agus dh’fhairich i ceangal làidir ris an àite agus ris na daoine.
Le bhith a’ bruidhinn le daoine eile le dualchas Afraganach-Caraibeach aig a bheil Gàidhlig, tha Cass a’ sgrùdadh na tha e a’ ciallachadh a bhith mar phàirt de choimhearsnachd na Gàidhlig agus tha i a’ faighinn a-mach nach eil i leatha fhèin ann a bhith a’ faireachdainn mi-chofhurtail leis an fhacal Ghàidhlig airson ‘Black’: dubh. Bidh i a’ meòrachadh air dòighean eile airson a fèin-aithneachadh, agus bidh i a’ feuchainn gus ceangal a thogail a-rithist ris a’ chànan tro cuid dealas airson ceòl is i a’ seinn anns a’ Ghàidhlig airson a’ chiad uair.
Coinnichidh Cass leis an eòlaiche eachdraidh an Dotair David Alston, agus a’ chiad Comhairliche Afro-Caraibeach ann an Glaschu, Graham Campbell airson sùil a thoirt air fianais tràilleachd a tha ri lorg fhathast ann an Glaschu agus air a’ Ghàidhealtachd. Gheibh i a-mach gun deach a’ chiad fhaclair Gàidhlig a mhaoineachadh le tabhartasan bho thuathanasan thràilleachd, agus cluinnidh i an sgeulachd mun nighean de chinneadh-measgaichte, Eliza Junor, a thàinig dhan Chromba à Demerara anns na 1800an còmhla ri a h-athair Gàidhealach, aig àm nuair a bha mu 10% de na sgoilearan aig Acadamaidh Rìoghail Inbhir Nis clàraichte mar feadhainn a thàinig à sgìre a’ mhuir Charaibeach.
Gheibh i a-mach mu na ceanglaichean eachdraidheil eadar na Gàidheil agus a’ mhalairt thràillean, agus mar a fhuair teaghlaichean na Gàidhealtachd buannachdan mòra às a’ gnìomhachas seo, agus aig an aon àm dèiligidh i le cuid de na ceistean as duilghe mu ghràin-chinnidh agus tràilleachd, agus làthaireachd na dìleib sin ann fhathast.
Thuirt Cass: “Nuair a smaoineachas sinn air Alba agus tràilleachd, ’s ann glè ainneamh a chluinneas sinn mun cheangal a bh’ aig na Gàidheil ris.
“Tha e deatamach gum bruidhinn sinn mu seo anns a’ choimhearsnachd againn, oir tha sinn daonnan air a bhith gar faicinn fhèin mar na gaisgich is chan e an luchd-ainneirt. ’S e eachdraidh pianail a th’ ann, ach bha sinn mar phàirt dheth. Feumaidh sinn èisteachd ris, gun a bhith ga chur gu aon taobh air làrach nam bonn.”
Thèid Trusadh – Afro-Gàidheil – Afro-Gaels a shealltainn air BBC ALBA air Diluain, 4 Dàmhair aig 9f, agus bidh e ri fhaotainn air iPlayer a’ BhBC airson 30 là.
Tha cuirm Peat & Diesel, From the Barrow to the Barrowlands, air duais a thogail airson a’ Phrògram Ciùil Beò a’ b’ Fheàrr aig Fèis nam Meadhanan Ceilteach am-bliadhna.
Riochdaichte leis a’ chompanaidh riochdachaidh MacTV a tha stèidhte ann an Steòrnabhagh, fhuair am prògram soirbheachas mòr air BBC ALBA nuair a chaidh a chraoladh an toiseach anns a’ Ghiblean 2020 mar phàirt de dh’fheasgar sònraichte air an t-seanail a’ comharrachadh a’ chòmhlain.
Anns a’ chuirm dhuaisean a chaidh a shruthadh beò mar phàirt de dh’Fhèis nam Meadhanan Ceilteach, le Sanjeev Kohli (Still Game) aig a’ cheann, bha an neach-breithneachaidh Marie MacNeill a’ moladh an “sgioba air leth aig MacTV” airson a bhith a’ sealltainn “còmhlan a bha a’ faighinn cumhachd bho chonnadh ionadail air fad!”.
Thuirt Seumas Mac an t-Sagairt, Ceannard Leasachaidh & Co-riochdachaidh / Coimiseanan aig MacTV, “Tha sinn cho fìor thoilichte gun do bhuannaich MacTV an duais chliùiteach seo! Tha an dòigh sònraichte sa bheil Peat & Diesel a’ dèanamh luaidh air Gàidhlig agus cultar nan eilean le fealla-dhà agus an ceòl tarraingeach aca air aire mhòr a ghlacadh, agus bha e na thlachd agus na thoileachas an sgeulachd aca innse tron phrògram aithriseach againn agus tron phrògram bhon chuirm iongantach sin aig na Barrowlands!”
Tha mi dìreach moiteil à sgioba MacTV agus coimhearsnachd mheadhanan nan eilean a bha gu mòr na phàirt dheth, agus balaich Peat & Diesel fhèin. Bha e dhà-rìreabh na mhìorbhail a fhuair mòr-spionnadh à neart ealanta nan eilean!’ – ach hey, ‘sin agad mar a tha sinn ga dhèanamh sna h-Eileanan an Iar!”
Chaidh am prògram aithriseach mu na balaich That’s the Way We Do It, a thàinig an cois a’ chuirm seo, ainmeachadh airson duais eile aig an fhèis, agus chosnaich e duais airson Fad-phrògram Aithriseach Eadar-nàiseanta aig an fhèis aithnichte Williamsburg International Film & Music Festival ann am Brookyln, New York.
Bha an dà phrògram a’ leantainn a’ chòmhlain à Steòrnabhagh is iad a’ faighinn cliù dhaibh fhèin air thoiseach air cur air bhog an dàrna chlàir aca agus an cuirm sònraichte aig talla-ciùil cho aithnichte ’s a tha ann an Glaschu, am Barrowland Ballroom.
Tha Peat & Diesel air a dhèanamh an-àrd den iasgair, Calum ‘Boydie’ MacLeòid, dealanair Innes Scott agus draibhear-lìbhrigidh Uilleam ‘Uilly’ MacLeòid, agus tha iad air buaidh nach beag a thoirt air an t-saoghal ciùil ann an Alba mar-thà, is an cuid sgeulachdan àraid agus ceòl tarraingeach a’ toirt sealladh air beatha nan eilean a’ glacadh mac-meanmna na dùthcha.
Fhuair BBC Radio nan Gàidheal soirbheachas aig an Fèis nam Meadhanan Ceilteach cuideachd, le Spòrs na Seachdain a’ faighinn an duais airson Prògram Spòrs Rèidio as Fheàrr airson a’ cheathraimh thurais, a’ glèidheadh an tiotail airson a’ phrògram as soirbheachaile a-riamh ann an eachdraidh na fèise a tha a’ dol air ais 42 bliadhna.
Leis a’ chraoladair Iain Moireasdan aig an stiùir, bhuannaich am prògram ann an 2016, 2017 agus 2019, agus chaidh prògram na bliadhna-sa a chomharrachadh airson a bhith a’ dèanamh oidhirp air leth ann a bhith a’ taisbeanadh an adhartais a tha ga dhèanamh ann an spòrs nam ban.
Thuirt Iain: “Feumaidh mi moladh mòr a dhèanamh air an riochdaire, Màiri NicRisnidh, a chum gnothaichean a’ dol tro sheachdaineanan a’ ghlasaidh, nuair nach robh spòrs beò ann airson còmhradh mu dheidhinn. Bha mise a’ craoladh bho rùm beag san taigh, agus bha a h-uile duine a bhruidhinn sa phrògram nan dachannan fhèin. Taing mhòr dhaibh-san airson bruidhinn cho ealanta mu dheidhinn spòrs nam ban, a’ dèanamh prògram a bha airidh air duais a bhuannachadh.
“Dhomh-sa, tha Spòrs ag obrachadh seach gu bheil e a’ dèanamh ceangal dlùth ris an luchd-èisteachd a tha a cheart cho measail rinn fhèin air spòrs aig a h-uile ìre. Tha Spòrs a’ gluasad gu siubhlach bho chòmhradh mu dheidhinn rionnagan mòra an t-saoghail, leithid Messi, gu rionnagan ùra mar Emma Raducanu, gu rionnagan sgìreil a’ bruidhinn mu spòrs sa choimhearsnachd aca fhèin. Measgachadh a tha a-nise air buannachadh ceithir tursan ann an sia bliadhna.”
Thuirt Màiri NicRisnidh, Riochdaire Spòrs na Seachdain: ““Mòran taing do dh’Fhèis nam Meadhanan Cheilteach agus na breitheamhan airson an duais, Prògram Spòrs Rèidio as Fheàrr a thoirt do Spòrs na Seachdain airson an ceathraimh thurais. Tha mi fhèin, Iain agus an sgioba air fad air ar dòigh glan. Bha na prògraman uile aig àrd ìre, le cuspairean eadar-dhealaichte agus inntinneach. Chaidh iad uile a lìbhrigeadh gu proifeasanta agus sheall iad dhuinn mar as urrainn aithris mu dhiofar chuspairean spòrs a tha cho eadar-dhealaichte. Taing uile, dhan a h-uile aoigh a ghabh pàirt anns a’ phrògram, a chaidh a-mach tron chiad glasaidh-sluaigh, airson a bhith cho fosgailte le an cuid beachdan agus a’ cur earbsa anns an teicneòlas”
Thuirt Ceannard Craoladh Gàidhlig & Caidreachas, Mairead Màiri Mhoireach: “Tha e air leth brosnachail a bhith a’ faicinn gu bheil na meadhanan Gàidhlig a’ faighinn an aithneachadh gu cunbhalach am measg an t-susbaint a b’ fheàrr a th’ aig na nàiseanan Ceilteach. Bidh na riochdairean, companaidhean riochdachaidh, sgiobannan agus tàlant ag obair gu dìoghrasach thairis air na meadhanan airson prògraman sgoinneil a chruthachadh gach latha agus gach seachdain den bhliadhna, agus tha sinn a’ cur fàilte bhlàth air duaisean cliùiteach gnìomhachais mar seo.”
