Tha an nobhail aig Catrìona Carswell a’ toirt iomradh air beatha boireannach òg a chaidh a togail le teaghlach cruaidh, Clèireil ann an Glaschu ann an Sàr Sgeòil – Open the Door.

Tha am prògram aithriseach, a tha air a riochdachadh le Caledonia TV, a’ coimhead air a’ phrìomh charactar Joanna Bannerman, a rugadh aig àm luachan Bhictòrianach is Èideardach, ach aig àm a bha làn chothroman.

’S e tè ealanta, dòchasail agus dìoghrasach a bh’ innte, ’s i a’ briseadh air falbh bho luachan meadhan-chlas nan Clèireich gus gaol is riarachaidh a leantainn.

Ach, cha ann dìreach le Joanna Bannerman a tha an sgeulachd seo, buinidh e cuideachd ri Catrìona Carswell, a chleachd an nobhail 1920 gus miann boireann a sgrùdadh – cuspair taboo aig an àm, gu sònraichte dha sgrìobhadair boireann.

Rugadh Catrìona NicPhàrlain ann an Glaschu ann an 1879, nighean aig dithis Chlèireach dhiadhaidh, a choinnich aig coinneamh soisgeulach. Bha Seòras MacPhàrlain, a h-athair, na mharsanta beairteach agus thàinig e gu bhith na Chomhairliche baile, agus bha e fhèin agus a bhean Màiri Anna nam prìomh luchd-taic den eaglais.

Anns an nobhail aice, tha Joanna (an ‘alter-ego’ aig Catrìona,) a tha ag ionnsachadh aig an Sgoil Ealain, làn tàlant agus aislingean a bhith a’ cosnadh a beòshlaint ann an Lunnainn. Tha raoin farsaing de charaidean aice, agus b’ e aon dhiubh an sgrìobhadair D.H Lawrence.

Anns a’ phrògram, bhruidhinn Cathy ri Gerry Carruthers, Àrd-Ollamh Beurla aig Oilthigh Ghlaschu.

“Is e àm ùr a tha seo airson nam fìrinn,” thuirt e.

Cathy agus Gerard Carruthers le lethbhreac den nobhail

“Is e àm ùr aon-seaghach a th’ ann. Chan ann ann an dòigh prurient, ach ann an dòigh gu bheil daoine airson tòiseachadh a’ gabhail a-steach an dà chuid; gu saidhgeòlach agus don bhodhaig agus don inntinn.”

Ghluais Catriona a Lunnainn mu dheireadh thall, far an do chuir i taic rithe fhèin mar neach-naidheachd agus phòs i Dòmhnall Carswell, a bha air a bhith measail oirre bho fada air falbh airson ùine mhòr.

Gu math coltach ri Catrìona, lean am prìomh charactar Joanna a miann ann an Lunnainn, a’ cleachdadh a tàlant ealanta. Bha a beatha, mar an neach-cruthachaidh aice, air a bhith gu math eadar-dhealaichte bhon fhear aig boireannach òg meadhan-chlas a rugadh aig deireadh an 19mh linn.

Bha eòlas deatamach aig Catherine Carswell mu bheatha boireannaich aig an àm. Tha an nobhail aice, Open the Door a’ toirt sealladh iongantach air an t-saoghal eadar-dhealaichte sin, agus tha Cathy NicDhòmhnaill ag innse na sgeulachd ann an Sàr Sgeòil – Open the Door.

Thèid Sàr Sgeòil – Open the Door a shealltainn air BBC ALBA Dimàirt 19 Sultain aig 9f. Bidh e ri fhaighinn air BBC iPlayer airson 30 latha às dèidh sin.

Tha Ramsay MacMahon ag innse mu na còig àitichean as fheàrr leis ann an Alba air thoiseach air sreath 7 de Mach à Seo.

Bho Cataibh gu na Campsies, bhon bhaile mhòr gu na Crìochan, bidh am preasantair Ramsay MacMahon gar toirt còmhla ris a-rithist air na tachartasan deireadh-sheachdain aige a’ rannsachadh Alba ann an Mach à Seo’, air a riochdachadh le Caledonia TV.

Tha Ramsay ag innse mu na còig rudan as fheàrr leis bho na tursan aige, a thaobh rudan ri dhèanamh is rudan ri fhaicinn.

1. A’ cìreadh na tràghad – Tràigh Naoimh Fionan – Sealtainn

‘S e cabhsair mòr gainmhich nàdarra a th' ann an tràigh an Naoimh Fionan le muir air gach taobh. Gu tric air a nochdadh air stuthan sanasachd Shealtainn, tha an tràigh bhrèagha nach bu chòir seachnadh. Tha Ramsay a’  toirt iomradh air ‘tràigh glòrmhor’ agus ‘àite nàdarrail iongantach’.

2. A’ feuchainn na ‘smokies’ – Obar Bhrothaig

Gnìomhachas teaghlaich den dàrna ginealach, chaidh Iasgaireachd Obar Bhrothaig a stèidheachadh ann an 1969, agus tha iad gu sònraichte a’ cruthachadh ‘Arbroath smokies’ no adagan slàn air an smocadh. Taghadh eile air liosta Ramsay, thuirt e: “Tadhail orra gus faicinn an t-iasg a’ smocadh, agus ceannaich e fhad ’s a tha e fhathast blàth. Tha e nas fheàrr nuair a tha e teth le tòrr ìm!”

3. Whisky Galore – Taigh-seinnse agus taigh- tasgaidh ‘Am Politician’ – Èirisgeigh

Tha Am Politician a’ faighinn ainm bhon eathar a chaidh a bhualadh – An SS Politician – air tìr far Èirisgeigh ann an 1941. Anns a’ bhàr, lorgaidh tu cuid de na stuthan a chaidh a shàbhaladh a chaidh a dhèanamh ainmeil anns an fhilm chlasaigeach Whisky Galore. Thuirt Ramsay: “Tha an gàrradh-lionn as fheàrr air a’ phlanaid aca, le sealladh air dol
fodha na grèine agus tha e cho faisg air an tràigh.” Tha an t-eilean làn eachdraidh, agus tha eileanaich fhathast a’ lorg botail bhon long-bhriste, le cuid dhiubh a chaidh a lorg an-uiridh nuair a ghluais fear a-steach do thaigh ùr!

4. Amar airson sròn-adharcach – Pàirc Safari Blàr Dhruiminn – Sruighlea

Thug ‘Dot’, an sròn-adharcach gràdhach, buaidh mhòr air Ramsay nuair a fhuair e an cothrom amar a thoirt dhi aig Pàirce Safari Bhlàr Dhruiminn, Sruighlea. Thuirt Ramsay: “Bha fios aice dìreach dè bha a’ tachairt. Às dèidh nan taobhan aice a nighe, thionndaidh i timcheall gus am b’ urrainn dhomh sgrìob bheag a thoirt don tòn aice cuideachd!”

5. A’ luasgadh a’ chlaidheimh-mhòir – Baile Meadhan-aoiseil Dùn Charran – Gleann Charran

Mu dheireadh, tha Ramsay air a’ Bhaile Meadhan-aoiseil Dùn Charran a chur air an liosta de na h-àitichean a dh’fheumar fhaicinn. Bidh Ramsay a’ tadhal an seo agus abair gur e turas inntinneach a th’ ann.

Chuir e seachad am feasgar ag ionnsachadh mar a nì e sabaid claidheimh còmhla ri Chick Allan. Tha Chick a’ nochdadh anns an fhilm Gladiator 2000, agus cuideachd tha e air ‘Combat International’ a stèidheachadh, a bhios ag ath-chruthachadh stoidhlichean sabaid agus coltas ghaisgich bho iomadh linn. Tha am Baile Meadhan-aoiseil na dhachaigh do acadamaidh trèanaidh airson a h-uile seòrsa sabaid, agus tha Ramsay air a chuir tro na ceumannan aige.

Tòisichidh an t-sreath ùr de Mach à Seo Diardaoin 21 Sultain air BBC ALBA. Bidh a h- uile prògram rim faighinn a-rithist air BBC iPlayer airson 30 latha às dèidh sin.

Tha an craoladair cliùiteach spòrs Gàidhlig Ùisdean Dan MacIllFhinnein gu bhith a’ gairm ùine air a chùrsa-dreuchd aithris ann an iomain às dèidh Cuairt Dheireannach Cupa Camanachd Tulloch Homes air 16 Sultain, a bhios beò air BBC ALBA.

‘S e a’ chuairt dheireannach, eadar Camanachd an Òbain is Ceann a’ Ghiuthsaich, an 100mh geama a thèid a chluich aig Pàirc a’ Bhucht ann an Inbhir Nis, agus ‘s e Ùisdean a bhios a’ toirt iomradh air, às dèidh a’ chiad chuairt dheireannach de Chupa na Camanachd a rinn e ann an 1983.

Rugadh Ùisdean, a tha cuideachd aithnichte do luchd-leantainn craoladh Gàidhlig air rugbaidh, iomain agus ball-coise, anns a’ Chaol, Loch Abar, ann an 1956. Chaidh e air adhart gu bhith na thidsear Gàidhlig, is e a’ teagasg a’ chànain aig Acadamaidh Allt a’ Mhuilinn ann an Inbhir Nis. B’ ann an seo a choinnich e ri Iain Uilleam Caimbeul, a’ gabhail a-nall bhuaithe.

Nas fhaide air adhart sa bhliadhna, bidh BBC ALBA a’ craoladh prògram aithriseach mu bheatha is obair a’ chraoladair spòrs ainmeil, air a riochdachadh le Sgeul Media.

Tha Ùisdean air a bhith os cionn fàs ann an craoladh spòrs Gàidhlig agus leanaidh e air ag aithris air spòrs eile agus aithris air BBC ALBA airson mìos no dhà eile mus leig e dheth a dhreuchd aig deireadh na bliadhna.

Tha coltas gur e geama gu math faisg a bhios ann eadar an dà sgioba, a tha air a’ chùis a dhèanamh air a chèile o chionn beagan mhìosan. Anns an Iuchar, b’ e Ceann a’ Ghiuthsaich a bhuannaich 1-2. Ach ‘s e Camanachd an Òbain a bhuannaich 2-1 nuair a choinnich an dà sgioba san Lùnastal.

Bidh misneachd aig Ceann a’ Ghiuthsaich, ‘s iad a’ tighinn a-steach dhan gheama seo le prìomh sgoraiche na farpais, Seumas Falconer, a tha air còig tadhail a bhuinnig ‘s iad a’ ruith dhan chuairt dheireannaich.

Bidh Cuairt Dheireannach Cupa Camanachd Tulloch Homes beò air BBC ALBA, iPlayer, BBC Radio nan Gàidheal agus BBC Sounds.

Dithis charaidean òga a tha a-nis ag obair còmhla, tha Angela agus Ceitidh air an companaidh glanaidh aca fhèin a thòiseachadh gus brath a ghabhail air boom AirBnb. Ach le sgioba TBh nan cois, chan eil ùpraid fada air falbh san t-sreath èibhinn aig BBC ALBA, Glan Fhèin.

Tha Glan Fhèin air a riochdachadh le The Comedy Unit, a chruthaich Scot Squad, Still Game, Chewin’ the Fat, Gary: Tank Commander agus iomadh comadaidh eile.

Bidh an sitcom, a bhios mar aon de na prìomh phrògraman ann an clàr-ama foghair BBC ALBA, ri fhaicinn bho 20 Sultain aig 10f.

Tha Glan Fhèin air a sgrìobhadh leis na tàlantan comadaidh ùr Lana Pheutan agus Hannah McKirdy, a tha cuideachd nan cleasaichean sa phrògram, a’ cluich caraidean Angela agus Ceitidh.

Tha dithis luchd-obrach aig Angela agus Ceitidh – manaidsear oifis eagalach, Betty, air a cluich le Màiri Alice NicDhòmhnaill, agus an t-seann prìosanach Daniel, air a chluich le Calum Dòmhnallach. Chan eil duine cinnteach dè an obair a th’ aig Dido, am bràmair trom aig Daniel, ach tha Mairead Hamilton a’ toirt spionnadh èibhinn don charactar. Chi sinn cuideachd Seonaidh, air a chluich le Iain Beggs, agus a bhràthair, Calum, air a chluich le Sam James Mac a’ Ghobhainn anns a’ chiad phàirt aige air an telebhisean.

Cleasaichean Glan Fhèin. Sreath aghaidh C-D: Mairead Hamilton, Calum Dòmhnallach. Sreath cùil C-D: Màiri Alice NicDhòmhnaill, Hannah McKirdy, Lana Pheutan.

Tha an t-sreath cuideachd a’ nochdadh cameo bho rionnag stand-up Albannach, Stiùbhart Mac a’ Phearsain, a’ cluich neach-seilbh a bhios a’ dèanamh bùrach air fuaimneachadh ainm Gàidhlig an dachaigh shaor-làithean aige.

Tha Glan Fhèin ag amas air làmh an uachdar fhaighinn air an cuid co-fharpaisich. Ach chan eil cùisean a’ dol mar bu chòir dha Ceitidh agus Angela.…

Custamairean iarrtach, farpaisich gnìomhachais, luchd-iomairt feargach, luchd-obrach mì- riaraichte, beathaichean duilich, caimean, agus ceanglaichean romansach – is e obair shalach a th’ ann ach feumaidh cuideigin a dhèanamh!

Ach ge bith dè cho duilich ’s a tha cùisean, tha Angela agus Ceitidh deònach na miotagan rubair aca a chur orra, na squeegees aca a thogail agus gàire mhòr a dhèanamh.

Angela a’ teicheadh bho dhaoine feargach a’ gearan mu leataichean goirid.

‘S iad Hannah agus Lana na guthan comadaidh as ùire ann an Alba airson sgrìobhadh agus cleasachd. Tha The Comedy Unit air a bhith ag obair le grunn sgrìobhadairean-cleasaichean thar nam bliadhnaichean, gu sònraichte Greg Hemphill agus Ford Kiernan (Chewin’ the Fat, Still Game) agus Iain Connell agus Robert Florence (Burnistoun, The Scotts).

Coltach ris na com-pàirteachasan sin, tha Hannah agus Lana nan deagh chàraidean, a thug urram do na sgilean sgrìobhaidh aca air prògraman sgeidse mus do thionndaidh iad an aire gu sitcoms.

Le Glan Fhèin, tha iad air caractaran air leth a chruthachadh dhaibh fhèin, agus iad cuideachd air sgioba de dhaoine èibhinn a thoirt còmhla a chòrdas ris an luchd-amhairc air feadh na dùthcha.

Tha co-chruthadair Lana Pheutan ag ràdh, “Bhon latha a thàinig sinn suas leis a’ bheachd son ‘Glan Fhèin’ chun an latha mu dheireadh againn air seat, tha am prògram seo air togail a thoirt dhomh. Tha mi cho moiteil asam fhìn agus Hannah, a obraich cho cruaidh gus na caractaran iongantach a chruthachadh anns na sgriobtaichean againn. Bha sinn airson rudeigin a bha a’ faireachdainn ùr agus eadar-dhealaichte a sgrìobhadh, ach gum biodh caractaran agus coimhearsnachd ann a bhiodh an luchd-amhairc ag aithneachadh. Saoilidh mi gun robh e cho furasta an saoghal seo a thoirt beò, leis nach eil i idir fada air falbh bhon t-saoghal anns a bheil sinn an-dràsta, ach nas craicte le tòrr a bharrachd mì-mhodh. Tha fadachd orm an rud gu lèir fhaicinn, mi an dòchas gum bi a h-uile duine cho dèidheil air a tha mi fhìn.”

Chuir co-chruthadair Hannah McKirdy ris na tha sin, “Mar sgrìobhadairean òga, chan ann tric a bhios cothrom a’ nochdadh mar a fhuair mi fhìn is Lana ag obair air Glan Fhèin. Tha mi uabhasach fhèin moiteil às na sgriobtaichean a sgrìobh sinn, agus anns na caractaran ’s an saoghal a chruthaich sinn. Bha sinn cho fortanach gun robh cleasaichean cho math is cho tàlantach (Mairead Hamilton; Iain Beggs; Calum Dòmhnallach; Màiri Alice NicDhòmhnaill agus Sam James Smith) deònach a bhith an sàs ann, agus bha an obair a rinn iad ann a bhith a’ toirt na sgrìobh sinn beò iongantach. Tha mi an dòchas gun còrd Glan Fhèin ri daoine cho mòr ’s a chòrd e ris an dithis againne a bhith ga sgrìobhadh còmhla.”

Thuirt Rab Christie, Manaidsear Stiùiridh aig The Comedy Unit, “Tha sinn fortanach gu bheil sinn air a bhith ag obair còmhla ri Hannah agus Lana air stuthan comadaidh airson an dà bhliadhna a dh’fhalbh. Tha sinn air leth toilichte gu bheil McKirdy agus Pheutan air sitcom air leth a chruthachadh. ‘S e deagh bheachd a th’ ann airson prògram agus tha e a’ sealltainn dithis air leth aig cridhe a’ phrògraim, Angela & Ceitidh! Thathas an dòchas gum faigh an luchd-amhairc rudeigin èibhinn a dh’aithnicheas iad. Tha rudeigin ann dha neach sam bith a bha a-riamh ag obair le caraid, a dh’fhuirich ann an short-term let no a tharraing orra na miotagan rubair gus rudeigin grod a ghlanadh!”

Tha Bill MacLeòid, Deasaiche Coimiseanaidh BBC ALBA, ag ràdh “’S e comadaidh air leth a th’ ann an Glan Fhèin – air a sgrìobhadh gu sgoinneil, làn de fhealla-dhà agus làn thaisbeanaidhean foirfe. Aig a chridhe tha e mu dheidhinn càirdeas – mì-chothromach agus mì-sgiobalta aig amannan, ach an-còmhnaidh le blàths cridhe.”

Thèid Glan Fhèin fhoillseachadh an toiseach air BBC ALBA air Diciadain 20 Sultain aig 10f. Bidh na trì prògraman rim faighinn air BBC iPlayer airson 30 latha às dèidh sin.

Bho mhòintichean Chanada, gu raointean mònach farsaing na Fionnlainne agus boglaichean àlainn na dùthcha – bidh Anne NicAilpein gar toirt air turas a’ rannsachadh mòintichean iongantach air feadh an t-saoghail.

Tha an t-sreath aithriseach àlainn seo gar toirt gu boglaichean bho Linn an Iarainn, siostaman uisge iongantach, àirighean a thog coimhearsnachdan air a’ mhonadh, agus boglaichean a tha a’ còmhdach ballachan cloiche nas sine na Na Pioramaidean.

Tha Anne cuideachd a’ faighinn a-mach mar a tha mòintichean, a tha a’ còmhdach dìreach 3% den phlanaid ach a tha a’ cumail barrachd carboin na tha na coilltean uile còmhla, nan caraidean chudromach san t-sabaid an aghaidh atharrachadh na ghnàth-shìde. Ach airson ar mòintichean a chumail bho bhith a’ leigeil a-mach a h-uile carboin a th’ aca, feumaidh sinn coimhead às an dèidh.

Ann am prògram a h-aon, Life on the Bog, tha Anne a’ faighinn a-mach dè tha beò air a’ mhòinteach: bho dhaimh a’ dàireach mun cuairt nam mòintichean anns na Hearadh, gu planntaichean a bhios ag ithe loisgein ann an Canada agus an dìleab a th’ aig obair na mònach san Òlaind.

Air Eilean a h-àraich, Leòdhas, bidh Anna a’ tighinn còmhla ri Dànaidh MacAoidh a tha às an sgìre, a bhios ag ullachadh cruach-mhònach, gus ionnsachadh mu mar a tha cleachdadh na mòine air sgèile bheag air dachaighean a theasachadh sa Ghàidhealtachd agus nas fhaide air falbh.

Bidh sinn cuideachd a’ cluinntinn bho fhear a tha ag obair air mòine ann am Fionnlainn, far a bheil amannan ag atharrachadh am measg draghan àrainneachdail, gus ionnsachadh mu bhith a’ cleachdadh mòine air sgèile malairteach.

Tha Our Peaty Past, prògram a dhà, a’ toirt sùil air amannan nuair a tha mòine air leth cudromach. Tha sgeulachdan iongantach a’ toirt sùil air cleachdadh còinneach boglach airson dreasaichean meidigeach sa Chiad Chogadh ri linn oidhirp shaor-thoileach, a thòisich aig Gàrradh Lusan Rìoghail Dhùn Èideann an toiseach.

Bidh Anne a’ coinneachadh ri Àrd-ollamh Eachdraidh Còmhstri agus Arc-eòlas, Tony Pollard, à Oilthigh Ghlaschu, a tha air a bhith a’ rannsachadh iomadh blàr a bha ann an Alba. Tha e ag innse mu àite na mònach ann am blàran Raibeart Brus.

Linnean boglaich ann an Dùthaich nan Sruth, ceann a tuath na h-Alba, far a bheil luchd- saidheans a’ cumail sùil air slàinte a’ bhoglaich as motha san Roinn Eòrpa.

A’ bruidhinn mu bhlàr Cnoc Loudoun, thuirt e: “Is e an rud a bhiodh Raibeart Brus a’ dèanamh ’s e a’ tighinn gu achadh nam blàr tràth, agus gun obraicheadh ​​e a-mach ciamar a b’ urrainn dha an talamh a thionndadh gu buannachd dha.

“Chan urrainn do na h-eich a bhith ag obair thairis air na boglaichean sin. Gus an àite a chuingealachadh eadhon nas motha, chladhaich Raibeart Brus agus an armailt aige trì dìgean, a’ cruthachadh dhùmhlachdan.

“Cha b’ urrainn ach 500 de dh’arm Shasainn a dhol troimhe aig aon àm. Aig an àm sin, bhiodh arm Albannach Raibeart Brus, le an sleaghan, a’ tighinn a-steach agus gan gearradh ann am pìosan.”

Bidh Anne cuideachd a’ tadhal air Fort is Taigh-tasgaidh Ròmanach Vindolanda, far a bheil ulaidhean, nam measg miotagan bogsaidh a tha air fhàgail bho Ìmpireachd na Ròimhe, air an gleidheadh ​​​​anns a’ mhòine.

Tha am prògram mu dheireadh den t-sreath trì-phàirteach, The Power of Peat, a’ toirt sùil air an t-suidheachadh nuair a tha mòine air a buaireadh, agus tha Anne a’ leantainn air a turas tron ​​Òlaind, a’ tadhal air baile-mòr a chaidh a thogail air ùirean bog mònach a tha a’ dol fodha gu slaodach.

Air ais dhachaigh anns na h-Eileanan, tha Anne a’ faighinn a-mach mar a tha na mòintichean a’ brosnachadh an neach-ealain Màiri NicGillIòsa agus còmhlan ionadail fèillmhor Peat & Diesel.

Tron t-sreath, tha Anne a’ lorg tòrr rudan iongantach:

“Ann an Alba, tha mòine air cùl cuid de na fàilidhean, blasadan agus seallaidhean as ainmeile a tha againn,” thuirt i.

“A’ fàs suas anns na h-Eileanan an Iar, bha àite cudromach aig mòine ann am beatha na coimhearsnachd. Bidh cuimhneachain aig mòran eileanaich air na samhraidhean a chuir iad seachad a’ buain na mònach le teaghlach, caraidean is nàbaidhean agus aithnichidh iad fàileadh tarraingeach teine ​​​​mònach a’ cumail thaighean blàth tron ​​gheamhradh.

“Dh’fhosgail an t-sreath seo mo shùilean dha-rìribh air cho cudromach ’s a tha e ar mòintichean a chumail fallain. Bho bhith a’ gleidheadh ​​stuthan Ròmanach gu bhith air leth cudromach ann a bhith a’ stòradh carboin, tha e air a bhith inntinneach a bhith ag ionnsachadh mu chumhachd na mòine iriosal ann a bhith a’ cur an aghaidh atharrachadh clìomaid.”

Tòisichidh an t-sreath Secrets in the Peat air BBC ALBA Diciadain 20 Sultain aig 9f. Bidh na trì prògraman rim faighinn air BBC iPlayer airson 30 latha bho 20 Sultain.

Bidh Sunset+Vine a’ riochdachadh craoladh spòrs BBC ALBA le cùmhnant ùr ioma-bhliadhnail.

Fhuair a’ chompanaidh, a tha stèidhichte san RA an t-aonta trì bliadhna às dèidh pròiseas coimiseanaidh farpaiseach.

Bidh uallach air Sunset+Vine airson craoladh co-dhiù 176 uair de thachartasan spòrs beò gach bliadhna, a’ gabhail a-steach ball-coise, iomain agus rugbaidh.

Mar sin, bidh an companaidh neo-eisimeileach spòrs a’ lìbhrigeadh co-dhiù 26 geamannan SWPL beò gach seusan, 21 geamannan beò Lìg a h-Aon SPFL agus geamannan Challenge Cup.

Bidh iad cuideachd a’ craoladh taghadh de chamanachd beò tron Lùnastal agus an t-Sultain le iar- chuairtean deireannach Cupa na Camanachd, Cuairt Dheireannach Cupa MhicAmhlaidh, Cuairt Dheireannach Cupa Valerie Fraser agus Cuairt Dheireannach Cupa na Camanachd.

B’ e an iar-chuairt dheireannaich bho Chupa na Camanachd eadar Ceann Loch Seile agus Ceann a’ Ghiuthsaich air 5 Lùnastal a’ chiad gheama beò aig Sunset+Vine agus tha an sgioba bhon uair sin air tuilleadh chamanachd agus a’ chiad fhear de gheamannan SWPL seusan 2023 a chraoladh.

Tha brannd ùr spòrs aig BBC ALBA ri fhaicinn air na prògraman o chionn ghoirid cuideachd. Tha am brannd ùr a’ gabhail a-steach an dath buidhe aithnichte a thathas a’ cleachdadh thairis air branndaichean spòrs eile air a’ BhBC.

Thuirt Mairead Chamshron, Stiùiriche Susbaint aig MG ALBA: 

“Tha spòrs fhathast glè tharraingeach do luchd-amhairc BBC ALBA agus tha sinn dealasach a bhith a’ togail air a’ chliù a th’ againn ann a bhith a’ lìbhrigeadh spòrs aig àrd-inbhe chun luchd-amhairc againn.

“Tha an cùmhnant trì-bliadhna seo air leth cudromach a thaobh ro-innleachd MG ALBA agus BBC ALBA. Tha sinn a’ coimhead air adhart ri bhith ag obair còmhla ri Sunet+Vine gus togail air a’ chliù a th’ aig BBC ALBA mar chraoladair spòrs aig àrd-ìre agus ar dealas a thaobh spòrs nam ban ann an Alba gu sònraichte.”

Thuirt Grant Philips, Ceannard aig Sunset+Vine ann an Alba:

“Aig Sunset+Vine, bidh sinn gu sònraichte a’ craoladh spòrs beò ann an ALBA, an RA agus air feadh an t-saoghail. Tha sinn air leth toilichte a bhith ag obair le MG ALBA agus BBC ALBA gus dòigh- obrach ùr a thoirt a-steach don chraoladh spòrs aca. Lìbhrigidh sinn na h-ìrean riochdachaidh as àirde thar nan trì bliadhna a tha romhainn airson luchd-amhairc BBC ALBA.”

Gheibhear geamannan BEÒ de Lìg 1 Cinch SPFL bho Dhisathairne 26 Lùnastal agus geamannan ScottishPower SWPL air BBC ALBA agus BBC iPlayer bho Dhidòmhnaich 27 Lùnastal 2023.

Gheibhear craoladh BEÒ bho iomain ann an geama deireannach Cupa Valerie Fhriseil WCA Mowi air BBC ALBA is BBC iPlayer bho Dhisathairne 2 Sultain 2023.

Tha àm ri teachd didseatach nam meadhanan Gàidhlig aig cridhe fòcas MG ALBA agus iad a’ foillseachadh an Aithisg Bhliadhnail aca an-diugh.

Tha an sealladh bliadhnail air obair MG ALBA agus na roinne san fharsaingeachd a’ nochdadh luachadh an àrd bho luchd-amhairc agus bliadhna far an deach duaisean a chosnadh airson susbaint BBC ALBA, a thuilleadh air raon de ghnìomhan is iomairtean a tha a’ toirt taic do roinn nam meadhanan Gàidhlig.

Ach, chan eil na meadhanan Gàidhlig saor bho na dùbhlain a tha taobh a-staigh roinn nam meadhanan san fharsaingeachd, le luchd-amhairc loidhneach a’ dol sìos, agus buaidh na h-atmhorachd craolaidh àrd a’ phrìomh stiùir airson atharrachadh. Tha fàs adhartach ann an seallaidhean susbaint goirid thar ùrlaran a’ comharrachadh gu bheil feum air àite na Gàidhlig a dhèanamh tèarainte ann an raon nam meadhanan didseatach, mar a thuirt an Cathraiche Iain Moireasdan:

“Chan eil mi air mo mhealladh mu na tha romhainn. Tha na meadhanan a’ dol tro àm de dh’atharrachadh luath air a stiùireadh leis a’ chruth-atharrachadh dhidseatach, agus chan eil MG ALBA eadar-dhealaichte. Tha na dòighean anns a bheil luchd-amhairc a’ cleachdadh susbaint an ìre mhath tur eadar-dhealaichte bho mar a bha iad o chionn còig bliadhna air ais. Feumaidh sinn an luchd-amhairc a leantainn.”

Feumaidh na meadhanan Gàidhlig dèiligeadh ris na h-atharrachaidhean sa mhargaidh ach tha iad air am bacadh gu mòr le modal maoineachaidh a tha Iain Moireasdan ag ràdh “nach eil ag obair”. Tha seo gu sònraichte dùbhlanach an taca ri solaraichean meadhanan mion-chànain eile aig a bheil seasmhachd maoineachaidh ri linn aithne reachdail mar a mhìnich an t-Àrd-Oifigear Dòmhnall Caimbeul:

“Aig àm an uair a tha mairsinneachd nam meadhanan Gàidhlig an geall, tha mi pròiseil innse nach robh sùim anns an t-susbaint againn sna meadhanan Gàidhlig a-riamh cho mòr. Ach feumaidh mi cuideachd ur n-aire a tharraing chun an àrd ìre de dhùbhlan a tha romhainn – aig àm nuair a tha farpais làidir a’ dol agus cudroman mòra a thaobh atmhorachd – ann a bhith a’ leantainn air adhart a’ lìbhrigeadh seirbheis a tha an urra ri maoineachaidhean bliadhnail agus mì-chinnteach agus aig nach eil, mar a tha aig na seirbheisean sa Chuimris agus Gaeilge, dìon reachdail sam bith.”

Tha MG ALBA a’ leantainn air adhart a’ conaltradh le Riaghaltas na RA, Riaghaltas na h-Alba agus am BBC gus an rèiteachadh airson nam meadhanan Gàidhlig a leasachadh. Tha seo a’ gabhail a-steach coinneamh o chionn ghoirid, air a chumail le Roinn a’ Chultair, nam Meadhanan & Spòrs, gus beachdachadh air co-òrdanachadh maoineachaidh do na meadhanan Gàidhlig.

Faodar Aithisg Bhliadhnail MG ALBA 2022/23 a leughadh an seo.

Tha FilmG, farpais nam film goirid Gàidhlig, a’ tòiseachadh air an 16mh bliadhna aca agus tha iad ag amas air luchd-proifeiseanta a lorg airson meadhanan na h-Alba san àm ri teachd.

Tha na farpaisean Fosgailte agus Òigridh a-nis beò, agus tha iad a toirt cuireadh do luchd-tagraidh cuspair na bliadhna-sa, ‘Mo Shealladh’ a rannsachadh. Airson pàirt a ghabhail, cruthaich film Gàidhlig fo chòig mionaidean a dh’fhaid agus cuir a-steach e ron cheann-latha san Dùbhlachd.

Thuirt Megan Dale, Manaidsear Pròiseict FilmG, “Tha sinne ag iarraidh sgeulachdan làidir, èibhinn, eagallach no dràmadach a tha a’ riochdachadh na Gàidhlig, beatha an latha an-diugh no mìneachadh cruthachail sam bith air ‘Mo Shealladh’.

“’S e fìor àrd-ùrlair a th’ ann am FilmG – àraichidh agus leasaichidh sinn filmeadairean agus seallaidh sinn na sgilean aca gu farpaiseach, a’ cruthachadh nam meadhanan Gàidhlig san àm ri teachd.”

Bidh tachartasan samhraidh a’ gabhail àite ann an Inbhir Nis, Dùn Èideann, agus bailtean eile, ag àrach co-obrachadh am measg Ghàidheil agus a’ tàladh filmeadairean ùra agus filmeadairean a tha air tilleadh. Nas fhaide air adhart sa bhliadhna, bidh an sgioba a’ lìbhrigeadh bhùthan-obrach air feadh na h-Alba às dèidh dhaibh adhartas a dhèanamh o chionn ghoirid ann an Canada tro Mhìos nan Gàidheal.

Tha FilmG a’ cur fàilte air tagraidhean thairis air na 16 roinnean aca, a’ tabhann raon de dhuaisean ùra agus leasaichte gus dèanamh cinnteach gum bi farpais inntinneach agus eadar-mheasgte ann. Ged a dh’fhaodadh ‘Mo Shealladh’ cruthachalachd a bhrosnachadh, thathas a’ sireadh filmichean de gach seòrsa agus cuspair, leis nach eil ach dà dhuais an urra ris a’ chuspair.

Thuirt Alison Bhrus, Manaidsear Conaltradh Bhranndaichean airson MG ALBA, leis a bheil FilmG, “Tha sinn air leth toilichte FilmG 16 a chur air bhog, agus leis an ath-leasachadh seo, tha sinn air bhioran tagraidhean na bliadhna-sa fhaicinn le faireachdainn ùr na farpaise.”

Gus na roinnean, riaghailtean agus riatanasan inntrigidh fhaicinn, no airson fios a chur gu sgiobaFilmG, tadhail air www.filmg.co.uk.

Chaidh FilmG, farpais nam film goirid Gàidhlig, thar a’ Chuain Shiair airson a’ chiad uair sa Chèitean, tro Mhìos nan Gàidheal  ann an Alba Nuadh.

Às aonais tagraidhean sam bith à Canada sa 15-bliadhna a dh’fhalbh, chuir sgioba FilmG seachad seachdain a’ dèanamh cheanglaichean ann an Alba Nuadh, meadhan soirbheachail cànan is cultar nan Gàidheal.

Chaidh diofar thachartasan a chur air dòigh ann an diofar sgoiltean agus tachartasan coimhearsnachd air feadh na mòr-roinne, nam measg bùth-obrach sònraichte aig Colaisde na Gàidhlig ann an Ceap Breatainn. Mar thoradh air na h-oidhirpean sin, thàinig deagh fhreagairt bho ionadan foghlaim agus filmeadairean ùra.

Mhìnich Manaidsear Pròiseict FilmG, Murchadh MacSuain an iomairt: “Chan e a-mhàin gu bheil ar n-iomairt a dh’Alba Nuadh a’ toirt sgeulachdan Gàidhlig bho dhiofar mòr-thìrean ri chèile, ach tha e cuideachd a’ fosgladh raon ùr de bhrosnachadh do ar sgeulaichean Gàidhlig.”

Ann an Halifacs, chaidh bùth-obrach a chumail ann an com-pàirteachas le Còmhlan Filmeadairean Gàidhlig na h-Albann Nuaidh, iomairt air a stiùireadh leis na filmeadairean Joyce Dhòmhnallach agus Iain MacLeòid.

A bharrachd air a bhith a’ sgrìobhadh agus a’ dèanamh fhilmichean goirid Gàidhlig, agus le film Gàidhlig eile san ro-riochdachadh, tha Iain MacLeòid ainmeil airson a chuid sgrìobhaidh airson an t-sreath èibhinn ainmeil Trailer Park Boys, a bha stèidhichte sa mhòr-roinn.

Thuirt Iain MacLeòid:“Bidh pròis Ghàidhlig Alba Nuadh ri fhaicinn nuair a tha sinn a’ cruthachadh fhilmichean inntinneach airson FilmG, a’ sealltainn àm ùr de cho-obrachadh thar a’ Chuain Shiair agus a’ fosgladh ar filmeadairean gu cothroman ùra.”

Thèid an 16mh farpais bhliadhnail FilmG a chur air bhog nas fhaide air adhart sa mhìos.

Chomharraich FilmG, farpais nam filmichean goirid, an 15mh bliadhna aca le cuirm sgoinneil a-raoir (Diardaoin 16 Gearran). 

Bhuannaich Parker Dawes à Àird nam Murchan trì duaisean an-uiridh, agus fhuair e Film as Fheàrr ann am Farpais na h-Òigridh airson Gàidhlig sa Chiste am-bliadhna.  

Fhuair Eilidh NicIain à Inbhir Nis, a choisinn trì duaisean roimhe cuideachd, am Film as Fheàrr san Fharpais Fhosgailte le Bochd, a chaidh a dhèanamh còmhla ri a bràmair agus a co-fhilmeadair Allan Crook. 

Chaidh cuspair FilmG na bliadhna-sa ‘Buidhe’ a mhìneachadh ann an diofar dhòighean le filmeadairean agus cha deach a dhìochuimhneachadh aig cuirm nan duaisean leis gu robh solais bhuidhe agus soidhnichean a’ deàrrsadh san togalach. 

B’ e seo a’ chiad turas bho 2020 a tha duaisean FilmG air ais san Old Fruitmarket ann an Glaschu, agus bha preasantair BBC ALBA, Fiona NicChoinnich agus preasantair Radio nan Gàidheal, Niall Iain Dòmhnallach, air an àrd-ùrlar gus an àireamh as àirde de dh’inntrigidhean a chomharrachadh. 

Thuirt Fiona NicChoinnich: “Tha e math a bhith air ais ann an Glaschu agus air mo chuairteachadh le tàlant òg a tha cho math. 

“Bha e coltach ri bhith a’ coimhead air muir buidhe bhon àrd-ùrlar, agus cho brèagha a bhith a’ faicinn aodainn cho toilichte a’ comharrachadh cruthachalachd agus seanchas na Gàidhlig.” 

Chaidh am film Bochd le Eilidh NicIain (22) agus Allan Crook ainmeachadh thairis air còig diofar roinnean, a’ cosnadh dà dhuais, airson am Film as Fheàrr agus Cluiche as Fheàrr bho Eilidh. 

Tha an dràma dorcha a’ toirt a-steach cuspair na bliadhna-sa agus tha e a’ leantainn boireannach òg air a bualadh sìos le tinneas dìomhair buidhe às dèidh blind date.  

Chruthaich Parker Dawes (15) à Àird nam Murchan am beòthachadh Gàidhlig sa Chiste mun ùpraid a dh’fhaodadh a bhith ann nan tionndaidheadh a h-uile facal Beurla san t-saoghal gu Gàidhlig. 

Fhuair Parker, a tha a’ dèanamh chùrsaichean beothalachd le British Film Institute còmhla ri luchd-teagaisg bho Aardman Animations, an duais airson Film as Fheàrr (Òigridh) agus Sgriobt as Fheàrr, agus a’ togail ainmeachaidhean ann an dà roinn eile. 

Ann am Farpais na h-Òigridh, bha oidhche shoirbheachail aig seann bhuannaiche eile, a’ togail dhà de na duaisean fa leth as cliùitiche. 

Chruthaich Fionnlagh Moireasdan (14) bho Sgoil Ghàidhlig Ghlaschu comadaidh Ò, Nuair a Bha Mise Òg! Sgrìobh is rinn e cleasachd san fhilm còmhla ri a bhràthair a b’ òige, Calum. 

Chruinnich Fionnlagh duaisean airson Cluiche as Fheàrr (Òigridh) agus Rionnag na Bliadhna, a’ cur ris a’ chruinneachadh de dhuaisean aige bho bhliadhnaichean roimhe. 

Thuirt Murchadh MacSuain, Manaidsear Pròiseact FilmG: “Tha a bhith a’ faicinn buannaichean mar Fionnlagh, Eilidh agus Parker a’ tilleadh gus barrachd a bhuannachadh na dhearbhadh air soirbheachas FilmG. 

“’S e leasachadh filmeadairean am prìomh adhbhar a tha FilmG ann agus tha na filmichean àrd-inbhe a tha rim faicinn aig na duaisean a’ sealltainn gu bheil cùisean a’ coimhead gealltanach do na meadhanan Gàidhlig airson an ama ri teachd.”  

Le còrr air 59,000 bhòt thairis air an dà fharpais, b’ e farpais chruaidh a bh’ ann an Duaisean Roghainn FilmG.  

B’ i Bun-sgoil an Ath Leathainn san Eilean Sgitheanach a thug dhachaigh an duais ann am Farpais na h-Òigridh le Misean a dh’Astràlia, a tha air am brosnachadh le MI5. 

Bhuannaich an neach-ealain Choirstaidh NicArtair (26) a tha stèidhichte ann an Glaschu an duais san fharpais Fhosgailte le Priob, a’ measgachadh a beothalachd agus a coileanadh fhèin le bhith a’ conaltradh ri a seanair nach maireann tro thonnan rèidio. 

Buannaichean Farpais Òigridh Eile

Tha an t-Eilean Sgitheanach air tòrr de fhilmeadairean Gàidhlig a thoirt gu buil thar nam bliadhnaichean, agus cha robh a’ bhliadhna seo eadar-dhealaichte idir le Àrd-sgoil Phort Rìgh agus Bun-sgoil Stafainn a’ toirt duaisean dhachaigh, a’ cur ri Duais Roghainn FilmG airson Bun-sgoil an Ath Leathainn. 

Chuir Àrd-sgoil Phort Rìgh an spionnadh aca fhèin ris an sgeulachd air cùl an òrain Òganaich an Òr Fhuilt Bhuidhe ann an Eachdraidh Uabhasach agus sheall Bun-sgoil Stafainn cho furasta ’s a’ dh’fhaodadh e a bhith a’ dèanamh mearachd eadar Maligar san Eilean Sgitheanach agus Malaga san Spàinn anns an fhilm aca Teas aig Deas. 

Chaidh an Duais Ghàidhlig a thoirt do Acadamaidh Allt a’ Mhuilinn airson am film Dath Falaichte a chaidh a mholadh airson a bhith a’ cleachdadh a’ chànain le clas de luchd-ionnsachaidh na Gàidhlig ann an dòigh sgiobalta agus ùr-ghnàthach. 

Agus bidh an duais Aithriseach as Fheàrr a’ tilleadh dha na Hearadh, le film aithriseach Sgoil Sir E Scott agus Comunn na Gàidhlig mu sgioba bhàta-teasairginn na sgìre air a thaghadh mar am fear as fheàrr leis a’ bhritheamh. 

Buannaichean Farpais Fhosgailte eile 

Thill Innes MacLeòid (35) à Eilean Leòdhais, a bhuannaich FilmG roimhe, airson Duais a’ Ghnìomhachais a thogail, agus e air a mholadh airson an obair camara aige air Gàidheil Ùra, an fhilm aithriseach aige a’ leantainn beatha luchd-ionnsachaidh fileanta na Gàidhlig. 

Fhuair Ciorstaidh NicBheathain (24) agus Caradh Turner (22) an duais airson an Stiùiriche as Fheàrr airson Na Caileagan Gàidhealach, air a bhrosnachadh leis na Kardashians. 

Tha Ciorstaidh agus Cara ag obair anns na meadhanan mar-thà, agus tha iad an dòchas gun urrainn don duais am putadh air adhart air na slighean dreuchdail aca fhèin. 

Às dèidh dha a bhith air ainmeachadh mar an TikToker Albannach as buadhaiche aig deireadh na bliadhna an-uiridh, lean Calum MacIllEathain (34) air adhart leis an t-sreath shoirbheachail aige a’ togail an Duais Cruthachaidh le Snàmh, le Wes Anderson; air a bhrosnachadh le stoidhle stiùiriche Grand Budapest. 

Chaidh an Duais Dùthchais a bhuannachadh le Buidheann Taic Aillse Fir Innse Gall agus sgoilearan bho Sgoil MhicNeacail. 

Thog Na Balaich cho cudromach ’s a’ tha a’ bhuidheann agus iad a’ comharrachadh 15 bliadhna a’ toirt fir còmhla gus innse mun eòlas aca air aillse. 

Bidh na balaich sgoile a’ toirt seachad leth den airgead duais £1000 aca do Bhuidheann Taic Aillse Fir Innse Gall agus an £500 eile a’ dol a dh’ionnsaigh oidhirpean dèanamh fhilmichean san àm ri teachd. 

Fhuair Somhairle MacIain (20) an duais airson Film Oileanach as Fheàrr airson am film aithriseach mu bheatha bhan Air an Rathad. 

Tha Somhairle na neach-cruthachaidh susbaint Gàidhlig a tha air na mìosan mu dheireadh den chùrsa TBh aige aig Sabhal Mòr Ostaig agus bha e na rionnag o chionn ghoirid air Take A Hike air BBC2.

Thuirt Alison Bruce, Manaidsear Conaltradh Bhranndaichean aig MG ALBA: “B’ e FilmG 15 a’ bhliadhna a b’ fheàrr a bh’ againn a-riamh, le farpais cho soirbheachail agus cuirm dhuaisean air leth. 

“Tha an oidhirp mhòr agus an amas a nochd sgoiltean, buidhnean coimhearsnachd agus filmeadairean fa-leth gu cinnteach air a bhith soirbheachail.  Tha sinn a’ coimhead air adhart ri bhith a’ faicinn dè a tha romhpa.” 

Thèid prògram de phrìomh thachartasan a shealltainn air BBC ALBA agus BBC iPlayer air Dihaoine 24 Gearran aig 9f. 

Gheibhear liosta iomlan de na buannaichean air làrach-lìn FilmG aig www.filmg.co.uk.   

Lean FilmG air na meadhanan sòisealta airson fiosrachadh fhaighinn mu fharpais na h-ath-bhliadhna. 

Buannaichean Farpais Òigridh FilmG 

Duais Roghainn FilmG  

Misean a dh’Astràilia (Bun-sgoil an Ath Leathainn, An t-Eilean Sgitheanach)

Film Aithriseach as Fheàrr  

Bòtannan Buidhe (CnaG & Sgoil Sir E Scott, na Hearadh)

Rionnag na Bliadhna

Fionnlagh Moireasdan (Glaschu)

Coltas as Fheàrr

Eachdraidh Uabhasach: Òganaich an Òr Fhuilt Bhuidhe (Àrd-sgoil Phort Rìgh, An t-Eilean Sgitheanach)

An Duais Ghàidhlig

Dath Falaichte (Acadamaidh Allt a’ Mhuilinn, Inbhir Nis)

Buidheann Òg as Fheàrr

Teas aig Deas (Sgoil Stafainn, An t-Eilean Sgitheanach)

Cluiche as Fheàrr (Òigridh)

Fionnlagh Moireasdan – Ò, Nuair a Bha Mise Òg (Glaschu) 

Film as Fheàrr (Òigridh)

Gàidhlig sa Chiste (Parker Dawes, Àird nam Murchan)

Buannaichean Farpais Fhosgailte FilmG

Duais Roghainn FilmG (Fosgailte)

Priob (Choirstaidh NicArtair, Glaschu)

Film Dùthchais

Na Balaich (Buidheann Aillse Fir Innse Gall agus Àrd-sgoil MhicNeacail, Eilean Leòdhais)

Duais a’ Ghnìomhachais

Innes MacLeòid – Gàidheil Ùra (Eilean Leòdhais)

Duais Cruthachaidh

Snàmh, le Wes Anderson (Calum MacIlleathain, Obar Pheallaidh)

Stiùiriche as Fheàrr 

Ciorstaidh NicBheathain & Caradh Turner – Na Caileagan Gàidhealach (Glaschu)

Cluiche as Fheàrr (Fosgailte)

Eilidh NicIain – Bochd (Inbhir Nis)

Film as Fheàrr (Fosgailte)

Bochd (Eilidh NicIain & Allan Crook, Inbhir Nis)

Duaisean Eile

Sgriobt as Fheàrr

Gàidhlig sa Chiste (Parker Dawes, Àird nam Murchan)

Film Oileanach as Fheàrr

Air an Rathad (Somhairle MacIain, Glaschu)